نگرشي تحليلي به‌منظور شناسايي متغيرهاي استراتژيك مؤثر بر توليد فقر در استان سمنان

عدم‌تعادل در پراكنش فضايي توسعه‌ها، موجب مي‌شود كه به‌تدريج مناطقي شكل گيرند كه در آن‌ها تناقضي آشكار در توسعۀ مناطق مركزي و حاشيه‌اي وجود داشته باشد. اين‌گونه تناقض‌ها درنهايت منجر به تغيير در كيفيت شاخص‌هاي اجتماعي و اقتصادي به‌خصوص شاخص‌هاي مربوط به فقر و معيشت، مي‌شود؛ به‌نحوي‌كه تفاوت آشكاري بين اين متغير‌ها در ميان سكونتگاه‌هاي روستايي و شهري استان‌ها مشاهده مي‌شود كه نهايتاً اين امر موجب تخليۀ بخش اعظمي از سكونتگاه‌هاي روستايي شده است. در پژوهش حاضر با تحليل تفسيري-ساختاري از سيستم كاركردي استان سمنان، سعي بر آن شده است تا با استفاده از نظرات كارشناسان در قالب مصاحبه و پرسشنامه، از طريق بررسي روابط بين ۸۰ متغير‌ و نيز به‌كارگيري نرم‌افزار ميك‌مك، روند‌هاي توليد و بازتوليد فقر و همچنين متغير‌هاي استراتژيك درجهت تكامل اين سيستم شناسايي شوند. نتايج حاصل از پژوهش، نشان مي‌دهد كه متغير كمبود منابع آب از مهم‌ترين عوامل مهاجرت جمعيت فعال روستا‌ها به شهر‌ها و درنتيجه تخليۀ آن‌ها بوده است. از سوي ديگر متغير‌هاي ارزش‌افزوده كل فعاليت‌هاي اقتصادي، جريان سرمايه، تمركز اشتغال در شهرها، مهاجرت، تمركز جمعيت فعال در شهرها، وجود شهرك‌هاي صنعتي و نيز تفرق فضايي و سياسي قدرت در شهرها، با ايجاد دور تسلسل، موجبات بازتوليد فقر در روستاها را فراهم كرده‌اند؛ براين‌اساس، با سرمايه‌گذاري در متغير‌هاي انتقال منابع آب و سدسازي، بهبود كيفيت شبكۀ معابر بين شهر و روستا و نيز با بهبود بخش كشاورزي و توليد در روستا‌ها مي‌توان از كاهش درآمد و بيكاري در آن‌ها و در پي آن بروز فقر جلوگيري كرد.