طراحي و اعتبارسنجي الگويي بومي براي مديريت سوانح و بلاياي طبيعي در روستاها (مطالعه‌ موردي: استان اردبيل)؛ رهيافتي آميخته

زمينه و هدف: شدّت سوانح و بلاياي طبيعي در بسياري از نقاط روستايي كشور به گونه‌اي است كه تداوم زندگي اجتماعي و اقتصادي ساكنان اين مناطق را همواره با بحران مواجه مي‌نمايد. روستاها نسبت به شهرها به ‌دليل ساختار و بافت سنتي در برابر سوانح و مخاطرات طبيعي آسيب‌پذيري زيادي دارند و همه ساله سوانح طبيعي، خسارات زيادي را بر روستاهاي كشور وارد مي‌كند. بر همين اساس پژوهش حاضر نيز با هدف طراحي و اعتبارسنجي الگويي بومي براي مديريت سوانح و بلاياي طبيعي در روستاها در دو مرحله كيفي (روش دلفي) و كمّي انجام گرفت. روش: اين پژوهش از لحاظ هدف، اكتشافي و از لحاظ نوع، توصيفي است كه به روش ميداني اجرا گرديد. جامعه آماري پژوهش، در مرحله كيفي تعداد 30 نفر از مديران ستاد بحران استان اردبيل مي‌باشند كه به صورت هدفمند و به شيوه نمونه‌گيري ارجاع زنجيره‌اي (روش گلوله‌برفي) انتخاب شدند. همچنين در مرحله دوم و بر اساس جدول مورگان، تعداد 384 نفر از ساكنان روستاهاي استان اردبيل با حداقل مدرك ديپلم انتخاب شدند. ابزار گردآوري داده‌ها در مرحله كيفي، مصاحبه عميق و نيمه‌ساختاريافته با خبرگان است كه به روش دلفي و در سه دور انجام گرديد و در مرحله كمّي نيز از پرسشنامه‌ بازطراحي شده منتج از مرحله اول استفاده شد. يافته‌ها: در اين پژوهش، شاخص‌هاي استخراج‌ شده، بر اساس متغيرهاي مورد مطالعه و همچنين نتايج حاصل از دور سوم دلفي در 7 عامل انتزاعي‌تر (آمادگي، واكنش، پساواكنش، ارزيابي، كالبدي، مديريتي، ترميم و بازسازي) و 32 مفهوم (كدهاي باز) دسته‌بندي شدند. نتيجه‌گيري: نتايج پژوهش نشان داد بُعد ارزيابي و بُعد كالبدي با ضريب مسير 0/859 بيش‌ترين تأثير را در الگوي مديريت سوانح و بلاياي طبيعي در روستاها داشته‌اند. در نهايت با استفاده از نرم‌افزار Smart PLS، از برازشِ مدلِ به‌دست آمده اطمينان حاصل شد. همچنين ريشه ميانگين مربعات خطاي برآورد (RMSEA)، نيز 0/000 به‌دست آمد كه نشان مي‌دهد الگوي ارائه شده در وضعيت مطلوبي قرار دارد و مي‌توان به نتايج حاصل اتكا نمود.