تحليل معرفتي و جامعه‌شناختي دوره شكوفايي و دوره تعالي (معاصر) عرفان اسلامي

يكي از مباحث مهم علوم اجتماعي بررسي ادوار علوم است. اين مقاله به جريان‌شناسي دو‌ دوره مهم علم عرفان و رهبران فكري آن، يعني دوره شكوفايي و ظهور محيي‌الدين عربي، و دوره تعالي (معاصر) و ظهور صدرالمتألهين پرداخته است. شرايط اجتماعي و خانواده عالم‌پرور و گشايش علمي و سياسي اين ‌دو دوره، منجر به ظهور اين ‌دو شخصيت تأثيرگذار شده است. اين مقاله با روش «تطبيقي» و در چارچوب نظريه «روش‌شناسي بنيادين» كه نظريه‌اي در جامعه‌شناسي معرفت و مبتني بر رئاليسم انتقادي صدرايي است، به ‌بررسي پيشرفت‌هاي علمي و مبادي معرفتي و غيرمعرفتي دو دوره پرداخته و در‌يافته كه عرفان در دوره تعالي نسبت به دوره‌هاي گذشته از رويكرد انزوا خارج شده و توسط سيد حيدر آملي شيعي شده‌ است. به‌علاوه مي‌توان به فلسفي‌شدن ‌عرفان توسط شخصيت صدرالمتألهين كه وامدار ابن‌عربي است و همچنين ظهور عرفان در عرصه اجتماعي توسط شاگردان مكتب عرفاني نجف و نوصدرايياني همچون امام خميني ره و نقش ‌داشتن در قيام‌هاي انقلابي و مذهبي و ظهور عرفان‌هاي سكولار و لائيك در عصر حاضر اشاره‌ كرد.