ظرفيت‌سنجي ميزان خطرپذيري سكونتگاه‌هاي حوضۀ آبريز تهلابِ سيستان و بلوچستان از سيلاب‌هاي اتفاقي

سيل يكي از پديده هاي مخرب طبيعي است كه فعاليت هاي انساني و سكونتگاه هاي بشري را به شدت تحت تأثير قرارداده است. پژوهش حاضر با هدفِ شناسايي سكونتگاه هاي مستعد خطرپذيري سيلابهاي اتفاقي حوضۀ آبريزِ خشكِ تهلاب در استان سيستان و بلوچستان انجام گرفته است. روش تحقيق توصيفي-تحليل و از نظر هدف، كاربردي است. داده ها با استفاده از 12 شاخص ظرفيت سنجي ميزان خطرپذيري سكونتگاه ها شامل: جاده، آبادي، خاك، شيب، ارتفاع، بارش، پوشش گياهي، زمين‌شناسي، كاربري اراضي، آبراهه اصلي، آبراهه فرعي و تراكم زهكشي حوضه جمع آوري گرديدند. در ادامه با استفاده از نظر كارشناسان خبره اصلاح و در 3 مرحله مورد تحليل قرار گرفتند. ابتدا ميزان اهميت داده ها با استفاده از روش ANP، در محيط نرم‌افزار Super Decision v2 از عدد 1 تا 9 ارزش گذاري شد. در گام دوم در محيط Arc GIS 10.7 و بر اساس ميزان اهميت، هر لايه به 4 طبقه پرخطر، كم­خطر، خطر متوسط و بدون خطر طبقه بندي شد. درگام سوم، با استفاده از ابزار همپوشاني وزني، نقشۀ پهنه بندي خطر سيلاب حوضۀ آبريز تهلاب تهيه گرديد. نتايج نشان داد كه از ميان 12 لايۀ فوق، آبراهۀ اصلي، شيب، كاربري اراضي و بارش بيشترين نقش را در تعيين پتانسيل خطر سيل خيزي محدوده تحقيق دارند. بر اساس يافته هاي پژوهش در مناطق خطرپذير، 24 سكونتگاه از مجموع 68 سكونتگاه، در محدوده پتانسيل خطر زياد تا خطر بسيار زياد سيلاب واقع گرديده اند؛ به كارگيري روش هاي سازه اي (برنامۀ تأمين زمان ماند آب) و غيرسازه اي (سيستم اعلام هشدار برمبناي مدل هاي پيش بيني سيلاب) به‌منظور كاهش خطر سيلاب در اين سكونتگاه ها امري ضروري است.