نقشه شناختي فازي عوامل كلان تعيين كننده سلامت جمعيت در ايران

مقدمه و اهداف: ارتقاء سلامت از مهم‌ترين وظايف سياستگذاران و اهداف توسعه پايدار ‌است. از اين‌رو پژوهش حاضر باهدف تعيين مهم‌ترين عوامل كلان تعيين‌كننده سلامت جمعيت در ايران و به تصوير كشيدن روابط علّي ميان اين عوامل انجام شد. روش كار: پژوهش حاضر با استفاده از رويكرد تركيبي در سه مرحله انجام شد. ابتدا با تحليل محتواي منابع موجود در بازه 2000-2019، تعيين‌كننده‌هاي كلان اجتماعي سلامت شناسايي و غربالگري عوامل، به روش دلفي فازي و نظرسنجي از 15 نفر از خبرگان انجام شد. درنهايت روابط علّي ميان تعيين‌كننده‌هاي اجتماعي سلامت در قالب نقشه شناختي فازي(FCM) نشان داده شد. يافته‌ها: در مرحله اول 96 عامل مؤثر بر سلامت در سطح كلان شناسايي شد كه در دو طبقه اصلي ملي و جهاني و 16 زير طبقه قرار گرفت. پس از غربالگري 8 مورد كه داراي اهميت كمتري در سلامت جمعيت بود حذف شد. تحليل روابط علّي نشان داد سيستم اقتصادي با درجه مركزيت 21/06 و خروجي 10/91 مهم‌ترين و تأثيرگذارترين عامل مؤثر بر سلامت جمعيت در سطح كلان است. پس از آن حكمراني و سياست‌گذاري و سياست‌هاي ملي به ترتيب با درجه مركزيت 20/25 و 20/19 قرار داشتند. نتيجه‌گيري: بدون در نظر گرفتن روابط علّي، نظام سلامت داراي بيشترين اهميت در سلامت جمعيت است. اما با در نظر گرفتن روابط علّي، سيستم اقتصادي مهم‌ترين عامل بوده و نظام سلامت در ميان سه عامل اول قرار ندارد. بنابراين تجزيه‌ و تحليل نقشه شناختي فازي به سياست‌گذاران كمك مي‌كند تا با درك اولويت‌ها و پيوند بين بخش‌ها در توسعه و اجراي سياست‌هاي سلامت‌محور، بهترين سياست‌ها را اتخاذ نمايند.