خوانش تاريخي مفاهيم آزادي فرد و قدرت دولت در گفتمان سياسي آيت‌الله نائيني و شيخ فضل الله نوري در مشروطه

مفاهيم آزادي فرد و قدرت دولت و ويژگي هاي آن از مباحث اصلي فقهاي شيعه در دوره غيبت بوده است. انقلاب مشروطه در ايران و تاسيس رژيم جديد سلطنتي ،يكي از نقاط عطف تاريخي است كه در آن مشروعيت سياسي رژيم جديد در تطبيق آن با مباني اسلامي مورد اختلاف علما قرار گرفت. گروهي انقلاب مشروطه و هدف آنرا با مواضع نظري انديشه ديني مطابق ديدند و خوانش آنان از مشروطه با تبيين مفاهيم آزادي فرد و قدرت دولت، هماهنگ بود. در مقابل گروهي مشروطيت و نهادهاي آن را با مباني نظري انديشه سياسي شيعي مغاير دانستند . نماينده اين دو رويكرد متفاوت فقهي در مورد مبناي مشروعيت حكومت مشروطه دو فقيه بزرگ عصر مشروطه، علامه نائيني و شيخ فضل الله نوري بودند. تبيين تفاوت هاي خوانش تاريخي مفاهيم آزادي فرد و قدرت دولت در گفتمان سياسي آيت الله نائيني و شيخ فضل الله نوري خواست مقاله حاضراست. نتايج بررسي اين مقاله در مواجهه دو فقيه با مفاهيم گفتمان سياسي جديد از يك طرف شاهد ايدئولوژي نخبه گرايانه و نظريه دو قطبي حكومت از طرف شيخ نوري براي تحقق احكام شرع بود و از طرف ديگر علامه نائيني براي نخستين بار تا حدودي آزادي و حق حاكميت مردمي را در كنار ولايت فقيهان در بستر دين همراه نمود. اين مقاله با استفاده از مفاهيم گفتماني اين متفكران با خوانش تاريخي خاص خودشان منجر به استنتاج نوع نگاه متفاوت و بعضاً متضاد اين متفكران گرديد.