كاربست روش ابن خلدون در نقد اخبار بلاذري درباره فتوح قتيبه بن مسلم باهلي در ماوراءالنهر

احمد بن يحيي بلاذري از مهمترين مورخان، نسابان و جغرافي دانان بزرگ جهان اسلام است كه مدتي هم مأمور خراج و بريد در عصر عباسي بود. اين مورخ آثار متعددي به نگارش درآورده اما كتاب «فتوح‌البلدان» او از، مهمترين منابع تاريخي فتوح و مرجع بسياري از مورخان بعدي بوده است. مسئله اصلي اين پژوهش با توجه به اهميت و نقش پر رنگ روايت هاي اين كتاب در بين مورخان، بررسي و نقد روش بلاذري در تاريخ نويسي فتوح با تكيه بر چهارچوب هاي تاريخ نگاري در آراء ابن خلدون است. به عبارتي روشن تر در اين پژوهش به طور متمركز، براي تعميق مسئله اصلي، صرفا روايت هاي بلاذري درباره فتوح ماوراءالنهر توسط قتبيه بن مسلم باهلي از ابعاد مختلف و با تكيه بر بنيادهاي تاريخنگاري ابن خلدون مورد نقد و واكاوي قرار مي گيرد، تا از اين مجرا نقاط ضعف و قوت روش بلاذري تا حدودي روشن گردد. از اين رو سوال اصلي پژوهش اينچنين قابل طرح است كه مولفه هاي تاريخ نويسي بلاذري پيرامون فتوح قتيبه بن مسلم در ماورالنهر كدامند و با اصول تاريخنگاري ابن خلدون تا چه اندازه قابل تطبيق هستند؟ در پاسخ به اين سوأل به نظر مي رسد بر اساس معيارهاي تاريخنگاري در نظر ابن خلدون، روايت هاي بلاذري پيرامون اخبار فتوح قابل نقد و جرح و تعديلند و نمي توان به طور كامل آنها را مبتني بر تاريخنگاري اصولي و چهارچوبمند دانست.