آسياب آبي قطبيه يكي از سازه‌هاي آبي برگرفته از دانش بومي در دشت سيرجان

آسياب‌هاي آبي به عنوان يكي از گنجينه‌هاي ميراث ارزشمند دانش‌بومي و فرهنگي ايرانيان محسوب مي‌شوند. با توجه به شرايط اقليمي كم‌آب اين سرزمين، مردمان گذشته سعي كرده‌اند با ساخت اين سازه‌هاي آبي حداكثر استفاده بهينه را از انرژي آب داشته‌ باشند. زيرا بشر همواره در تلاش است تا خود را با شرايط محيطي وفق داده و براي رفع نيازهاي خود بيشترين استفاده را از آن ببرد. از اين رو آسياب‌هاي آبي از دانش مهندسي آب، مكانيك و معماري بهره گرفته‌اند، در مناطق مختلف ايران از گذشته هاي دور مورد استفاده بوده اند. يكي از اين سازه‌هاي آبي، آسياب قطبيه در شهرستان سيرجان است كه در نتيجه فعاليت‌هاي ميداني باستان‌شناسي سال 1397 مورد شناسايي و بررسي قرار گرفت. هدف از اين نوشتار، معرفي و بررسي آسياب آبي قطبيه در دشت سيرجان است تا درك درستي از تحليل عمكرد و معماري آن بدست آوريم. بنابراين پرسش‌هاي اين پژوهش عبارتند از: آسياب آبي قطبيه جزو كدام گونه از آسياب‌هاي آبي ايران قرار مي‌گيرد؟ و اجزاي سازنده و ساختار معماري اين آسياب چگونه بوده است؟ پژوهش حاضر با روش توصيفي- تحليلي انجام شده و داده‌هاي آن بر اساس مطالعات ميداني و منابع مكتوب جمع‌آوري شده است. نتايج نشان مي‌دهد كه آسياب آبي قطبيه سيرجان از نوع آسياب‌هاي آبي تنوره‌اي بوده كه با آب قنات قطبيه كار مي‌كرده و ساختار معماري آن يك مجموعه كاملي از فضاهاي مختلف اصلي و جانبي را شامل مي‌شود كه بوسيله يك ديوار دفاعي دايره‌اي‌ شكل محافظت مي‌شده است.