دوگانۀ خودآييني و اصالت در تربيت، انسان خودآيين يا مسئول؟!

خودآييني به‌عنوان آرماني شناخته‌شده در تعليم‌وتربيت مورد تفاسير گوناگون قرار گرفته است. در تعريفي كلي خودآييني به معناي پيروي فرد از قانون‌گذاري خويشتن است. كانت به‌عنوان بنيانگذار اين مفهوم در فلسفۀ مدرن، خودآييني را وصف ارادۀ آزاد انسان مي‌داند و آن را شرط وضع قانون‌مطلق اخلاقي در نظر مي‌گيرد. اين اصطلاح پيوند مستحكمي با عقلانيت مدرن دارد. در مقابلِ خودآييني، اصالت مفهومي است كه ضمن قبول آزادي انسان به‌عنوان غايت تربيت، تحقق آزادي در فرآيند تربيت و رشد انسان را در مركز توجه قرار مي دهد. در دوران معاصر تعاريف مختلفي از خودآييني در تربيت ارائه شده كه در آن سعي شده است پيوند ميان عقلانيت و اصالت به نحوي تبيين گردد با اين وجود عمق فلسفي مفهوم اصالت در اين تعاريف كمتر مورد توجه قرار گرفته است. در اين زمينه تببين هايدگر از اصالت يا همان خودينگي مي تواند تعميق‌بخش ايده آل خودآييني در تربيت باشد. هايدگر در اگزيستانسياليسم هستي‌شناسانه‌اش، اصالت را توانايي انسان براي هستي‌انديشي و تفكر معنوي و به‌چنگ آوردن بودنِ خود در هستي به‌عنوان يك كل معنادار تفسير مي كند و خود بودن انسان را در ارتباط دائم او با حقيقت مي‌داند. در اين بستر، اصالت، گشوده بودن رو به هستي و طلب حقيقت در زيست انساني است. اصالت حاصل سيري از ناخودينگيِ شيوه زيستنِ تحميل شده به انسان به‌سوي پروامندي و فراچنگ آوردن هستي به‌سوي مرگ است. پاي گذاشتن در اين مسير منوط به پذيرفتن دعوت وجدان آدمي به‌سوي قبول مسئوليت هستي‌شناسانۀ خويش است. بدين‌ترتيب اصالت درهم‌تنيده با ذات حقيقت‌جوي انسان است و به‌عنوان هدفي غايي مي‌تواند تكميل‌كنندۀ تعاريف موجود از خودآييني باشد. نتيجه آن‌كه مرجعيت اصالت در تربيت، مسئوليت پذيري را به‌عنوان هدف و روش محوري در كردوكارهاي تربيتي برمي كشد.