سنجش كارايي اقتصادي-محيط زيستي گندم بر مبناي ردپاي آب

كارايي اقتصادي-محيط‌زيستي به عنوان كارايي استفاده از كاركردهاي محيط‌زيستي براي تامين نيازهاي بشر تعريف شده ‌است. اين مفهوم مي‌تواند معيار مناسبي براي ارزيابي پايداري توليد محصول ها و كارايي اقتصادي آن به ‌شمار ‌آيد. باتوجه‌به اينكه توليد محصول هاي كشاورزي با ايجاد اثرگذاري هاي محيط‌زيستي همراه است و در مقياس جهاني بيشترين ميزان مصرف آب براي توليد محصول هاي كشاورزي استفاده مي‌شود، بنابراين در اين بررسي به‌منظور بررسي اثرگذاري هاي محيط‌زيستي توليد گندم، از شاخص ردپاي‌آب استفاده شد. براي اين منظور در آغاز ردپاي آب گندم در استان هاي كشور طي دوره 1399-1379 محاسبه و آنگاه كارايي اقتصادي- محيط‌زيستي توليد گندم برآورد شد. نتايج محاسيه ردپاي آب نشان داد كه استان هاي گيلان، خراسان جنوبي، سمنان و سيستان و بلوچستان، ميانگين كل ردپاي آب بيشتري در توليد گندم دارند. همچنين ميانگين ردپاي‌آب آبي، سبز و خاكستري در كشور در طي دوره مورد بررسي برابر با 2625.7، 428.1 و 594.1 مترمكعب بر تن به دست آمد. نتايج به دست آمده از برآورد كارايي اقتصادي-محيط زيستي نيز نشان داد كه در بين متغيرهاي مورد بررسي، نهاده‌تركيبي و ردپاي‌آب سبز بيشترين تأثير مثبت را بر بهبود ارزش توليدمحصول گندم دارند. نتايج همچنين بيانگر اين است كه استان‌هاي آذربايجان‌شرقي، خراسان‌شمالي و خراسان‌رضوي كمترين ميانگين كارايي و استان هاي گيلان، سيستان‌و‌بلوچستان، مازندران و ايلام به‌ترتيب بيشترين كارايي اقتصادي-محيط زيستي توليد گندم را به‌خود اختصاص داده اند. ميانگين كل كارايي اقتصادي-محيط زيستي توليد گندم 0.84برآورد شد. همچنين نتايج برآورد مدل ناكارايي نشان داد كه كارايي اقتصادي-محيط‌زيستي توليد محصول براي منطقه هاي با توليد ناخالص داخلي سرانه و ميزان بارندگي بالاتر، بيشتر است. از اين رو، پيشنهاد مي شود در استان هاي با كارايي اقتصادي-محيط زيستي پائين تر به منظور حفظ محيط‌زيست از روش هاي نوين آبياري براي كاهش ردپاي‌آب آبي و از كودهاي سبز و كودهاي شيميايي كم‌خطر براي كاهش ردپاي‌آب خاكستري استفاده شود.