تبيين نقش ساحل در دگرگوني سازمان فضايي شهرهاي ساحلي در بستر تحولات تاريخي (مطالعة موردي: شهر محمودآباد)

طي دهه‌هاي اخير شهر ساحلي محمودآباد با توجه به رشد كالبدي شتابان و جمعيت‌پذيري سريع، با چالش‌ها و مسائل متعددي از جمله تغيير سازمان فضايي شهر در بستر سوءاستفاده‌هاي اقتصادي و سازمان‌يابي فضايي نامتناسب با نيازهاي مردمان بومي و كاهش ظرفيت‌هاي اكولوژيكي مواجه شده‌ است. براي اين منظور در اين پژوهش سعي شده است تحولات فضايي اين شهر از حيث تحولات شهرنشيني چند دهه‌ اخير مورد بررسي قرار گيرد؛ بنابراين هدف پژوهش شناخت عناصر سازمان فضايي شهر محمودآباد در مقاطع مختلف تاريخي و تحليل پويايي فضايي آن است. مقاله پيش رو با هدف فوق، ابتدا با شيوه‌ تحليلي به مرور ساختارمند انگاره‎هاي انديشمندان و تجربه‎هاي پژوهشي مرتبط پرداخته است و در گام بعدي قابليت كاربست عامل‎هاي به‌دست آمده را  به‌عنوان معيارهايي براي داوري سازمان فضاي شهري محمودآباد در دوره‌هاي مختلف زماني، از طريق روش مرور اسنادي و تفسير عكس‌هاي هوايي مدنظر قرار داده است. داده‌هاي پژوهش از اسناد موجود شامل سفرنامه‌ها، كتاب‌ها، اسناد توسعه شهري، مصاحبه­ها و تصاوير هوايي جمع‌آوري شده است. بازه‌ زماني پژوهش از دهه 1250 تا 1400 ه.ش بوده است. نتايج حاصل حاكي از آن است كه شهر محمودآباد طي دوره‌هاي مختلف، تحت‌تأثير نظام‌هاي سياسي حاكم و رشد جمعيت و همچنين روندهاي مهاجرت و تقاضاي زمين و مسكن قرار گرفته است. مطالعه روند تغيير سازمان فضايي شهر نشان داد كه سازمان فضايي شهر محمودآباد از يك سازمان فضايي بسيار ساده و ارگانيك به سازماني پيچيده با غلبه عناصر مشخص گردشگري، تفريحي و اداري- خدماتي تبديل شده است؛ بنابراين در سازمان‌يابي فضايي شهرهاي ساحلي از جمله شهر مورد مطالعه، شكل‌گيري پهنه‌هاي گردشگري با غلبه شهرك‌هاي ساحلي، پهنه‌هاي اقامتي - تفريحي موقتي و پهنه‌هاي ارتفاعي با كاركرد تفريحي - فراغتي موقت  به‌عنوان امر مسلط فضايي است.