بررسي جريان انرژي و انتشار گازهاي گلخانه‌اي در نظام‌هاي توليد برخي محصولات زراعي استان خراسان جنوبي

زمينه و هدف: در سال‌هاي اخير مصرف بي‌رويه نهاده‌هاي كشاورزي موجب افزايش انرژي مصرفي و انتشار گازهاي گلخانه‌اي شده است. لذا هدف اين مطالعه بررسي جريان و انتشار گازهاي گلخانه‌اي در نظام‌هاي توليد برخي محصولات زراعي خراسان جنوبي است. روش بررسي: در اين پژوهش، جهت جمع‌آوري اطلاعات مورد نياز شامل عمليات زراعي، نوع و ميزان نهاده‌هاي مصرفي و عملكرد محصول از داده‌هاي سازمان جهاد كشاورزي خراسان جنوبي، پرسشنامه و مصاحبه حضوري با كشاورزان منطقه در سال 1398 استفاده شد. همچنين شاخص‌هاي انرژي ورودي، انرژي خروجي، انرژي خالص، انرژي مخصوص، كارايي مصرف انرژي، بهره‌وري انرژي، اشكال مختلف انرژي و پتانسيل گرمايش جهاني محاسبه و ارزيابي شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد در بين محصولات زراعي مورد مطالعه، بيشترين انرژي در فرآيند توليد يونجه (213101 مگا ژول در هكتار) استفاده شده است. همچنين بيشترين انرژي خروجي به‌ترتيب متعلق به محصولات چغندرقند (571200 مگا‌ژول در هكتار)، سورگوم علوفه‌اي (391920 مگا‌ژول در هكتار) و يونجه (120870 مگا‌ژول در هكتار) بود. بيشترين كارايي مصرف انرژي مربوط به محصولات چغندر‌قند (77/3) و سورگوم علوفه‌اي (72/2) بود. بوم نظام‌هاي يونجه (41566 كيلوگرم معادل CO2 در هكتار)، چغندرقند (29179 كيلوگرم معادل CO2 در هكتار) و سورگوم علوفه‌اي (27396 كيلوگرم معادل CO2 در هكتار) به ترتيب بيشترين مقدار پتانسيل گرمايش جهاني را داشتند. مقايسه سهم ورودي‌هاي مختلف از كل پتانسيل گرمايش جهاني محصولات نشان داد كه در تمام محصولات مورد مطالعه، نيروي الكتريسيته، كود نيتروژن و گازوئيل بيشترين نقش را در انتشار گازهاي گلخانه‌اي ايفا مي‌كنند. بحث و نتيجه‌گيري: با توجه به اين‌كه نيروي الكتريسيته و كود نيتروژن بيشترين سهم در انتشار گازهاي گلخانه‌اي محصولات زراعي خراسان جنوبي را داشتند، لذا مديريت و بهينه‌سازي آبياري و استفاده از عمليات زراعي مناسب از جمله كشت كود سبز يا قرار دادن لگوم براي افزايش حاصلخيزي خاك به‌عنوان جايگزين كودهاي شيميايي به‌ويژه نيتروژن مي‌تواند به‌عنوان راهكاري جهت كاهش انتشار گازهاي‌ گلخانه‌اي در منطقه خراسان جنوبي باشد.