توسعه مدل كسب‌وكار تاب‌آور براي سازمان‌هاي پيچيده فني ـ اجتماعي به‌روش فراتركيب

هدف: وجود فضاي پرالتهاب اقتصادي و اجتماعي، كسب‌وكارها را به‌سمت ارتقاي سطح پايداري سوق داده است. از طرفي ظهور سيستم‌هايي متشكل از تركيب فرايندهاي فني جاي‌گرفته در شبكه‌هاي اجتماعي كه از آن با عنوان سيستم‌هاي پيچيده فني ـ اجتماعي ياد مي‌شود، موجب شده است كه پيچيدگي‌هايي در تدوين مدل كسب‌وكار اين نوع سازمان‌ها ايجاد شود. توجه هم‌زمان به مسائل اجتماعي و فرايند‌هاي فني و در نظر گرفتن تأثيرهاي اين دو بر يكديگر، در انتخاب و طراحي مدل كسب‌وكار از اهميت ويژه برخوردار است. مطالعه حاضر در تلاش است با بررسي تحقيقات گذشته، به شناسايي ويژگي‌ها و عوامل مؤثر بر تاب‌آوري مدل كسب‌وكار سازمان‌هاي پيچيده فني ـ اجتماعي بپردازد و مدلي را براي ارتقاي سطح تاب‌آوري مدل كسب‌وكار اين نوع سازمان‌ها ارائه دهد؛ از اين رو هدف اين پژوهش توسعه مدل كسب‌وكار تاب‌آور براي سازمان‌هايي با اين ويژگي است. روش: براي انجام اين پژوهش و همچنين، استخراج مؤلفه‌هاي مؤثر بر تاب‌آوري كسب‌وكار، از روش فراتركيب استفاده شده است؛ از اين رو ابتدا استراتژي مدنظر جهت جست‎وجو و انتخاب مقاله‌ها تعيين شد؛ سپس مقاله‌هاي مرتبط و معتبر بين سال‌هاي 2000 تا 2022 ميلادي استخراج شد و پس از پالايش مقاله‌ها، تحليل محتواي 78 مقاله نهايي انجام گرفت. يافته‌ها: 85 كد فرعي كه نشان‌دهنده عوامل مؤثر بر تاب‌آوري مدل كسب‌وكار است، استخراج شد. در مرحله بعد با استفاده از اين كدها و با توجه به نزديكي معاني و تعاريف آن‌ها، 21 كد محوري (تم) تعريف شد و در مرحله آخر، تم‌هاي تدوين‌شده ذيل چهار مؤلفه اصلي آنتولوژي مدل كسب‌وكار، دسته‌هاي مشتري، مديريت زيرساخت، جريان‌هاي مالي و ارزش پيشنهادي قرار گرفتند. نتيجه‌گيري: به‌دليل بررسي هم‌زمان عوامل اجتماعي و فرايند‌هاي فني سازمان، مدل نهايي ارائه‌شده در مقايسه با ساير مطالعات انجام‌شده، از جامعيت كامل‌تري برخوردار است و مي‌تواند به مديران ارشد سازمان‌ها در انتخاب و تدوين مدل كسب‌وكار تاب‌آور كمك شاياني كند. همچنين، اين مدل جهت ارزيابي ميزان تاب‌آوري مدل كسب‌وكار سازمان‌هاي منطبق بر سيستم‌هاي فني ـ اجتماعي، مي‌تواند مرجع مناسب و جامعي باشد.