تبيين نقش قلمرو جغرافيايي در نحوۀ انعكاس مضامين در ديوارنگاره‌هاي بناهاي مذهبي عصر قاجار

دورۀ حكومت قاجار از مهم ترين اعصار تحول هنر ايران، به خصوص در قالب ديوارنگاري است و ديوارنگاره هاي عاميانه بناهاي مذهبي با مضامين متعدد دوران شكوفايي خود را سپري كرد. در قلمروي جغرافيايي شهرهاي ايران، پيوند ميان هنر با مذهب، فرهنگ و سياست جامعۀ اين عصر نمايان است. در جستار حاضر تلاش شده است عوامل مؤثر قلمروي جغرافيايي در نحوۀ انعكاس مضامين در آثار ياد شده عصر قاجار، شناسايي شود. نگارندگان در پي پاسخ گويي بدين پرسش ها هستند: عوامل مؤثر قلمرو جغرافيايي در نحوۀ انعكاس مضامين در ديوارنگاره هاي بناهاي مذهبي عصر قاجار كدام اند؟ نحوۀ انعكاس مضامين شيعي در ديوارنگاره هاي بناهاي مذهبي شهرهاي مختلف عصر قاجار به چه صورت بوده است؟ پژوهش حاضر از حيث هدف، توسعه اي است و ازمنظر ماهيت و روش، توصيفي-تحليلي است. شيوۀ گردآوري اطلاعات كتابخانه اي و ميداني و روش تجزيه و تحليل كيفي بوده است. يافته هاي پژوهش حاكي از آن است كه برخي از عوامل مؤثر قلمروي جغرافيايي در نحوۀ انعكاس مضامين ديوارنگاره ها مواردي همچون: وقايع تاريخي تعيين كننده (پناه آوردن خاندان پيامبر به مناطق كوهستاني از شر خلفاي بغداد، حضور علويان زيدي و تشكيل حكومت آن ها در سال 250 ه.ق. حكومت سادات مرعشي شيعه مذهب در قرون 8 و 9 ه.ق. رسمي شدن مذهب شيعه در عصر صفوي، معماري مذهبي اسلامي- شيعي در ايران)، حمايت شاهزادگان از هنر شيعي در شهرهاي مطرح، زيارت اماكن مذهبي با قرار گرفتن برخي شهرها بر سر راه زيارتي، تجلي باورهاي عاميانه شهرهاي مختلف بر ديوارنگاره ها، توجه و اهميت به عنوان خاستگاه هاي هنر ايران باستان، تأثير كتاب هاي چاپ سنگي و افزايش مبادلات و مراسلات تجاري و فرهنگي با ديگر ملل با قرار گرفتن برخي شهرها بر سر راه تجارتي را شامل مي شود.