ويژگي‌هاي شخصيتي فرادستان و مديريت چرخه‌هاي ادراكي ـ رفتاري عدالت در سازمان (مبتني بر نهج‏البلاغه)

زمينه و هدف: ادراك عدالت مفهومي است تجمعي، برآمده از كنش‌هاي اجتماعي كه در قالب چرخه‌هاي ادراكي ـ رفتاري بين كنشگران اجتماعي در گذر زمان تعريف و بازتعريف مي‌شود. اين چرخه‌هاي ادراكي ـ رفتاري بين فرادست و فرودست در سازمان‌ها، ادراكات و به‌تبع آن، رفتارهاي هر دو سوي رابطه را در چرخه‌اي نامتناهي متأثر مي‌سازد. با توجه به كمتر بودن فرادستان و در مركز قرار گرفتن آن‌ها در تعاملات سازماني، بهترين نقطه مداخله براي مديريت اين چرخه‌ها، ادراكات فرادستان و به‌تبع آن، رفتار متأثر از اين ادراك است. هدف اين پژوهش، شناسايي ويژگي‌هاي شخصيتي‌اي است كه بر ادراك عدالت در رهبران و در ادامه رفتار آن‌ها تأثيرگذار است. روش: اين پژوهش از نظر نتيجه بنيادي، از نظر هدف اكتشافي و از نظر روش كيفي است و با رويكرد استقرايي صورت گرفته است. داده‌ها به‌روش كتابخانه‌اي و بر اساس تحليل مضمون بر متن نهج‌البلاغه جمع‌آوري‌ شده است. بدين منظور كل متن نهج‌البلاغه، به‌عنوان مجموعه‌اي مدون و شناخته‌شده از بيانات امام علي (ع) با هدف تعيين‌شده بارها مطالعه شد و پس از گزينش بخش‌هاي مرتبط با هدف پژوهش، كدگذاري‌ها انجام گرفت. در ادامه با استفاده از ابزار شبكه مضامين و تحليل مقايسه‌اي، كدها پيرايش و در چند مرحله دسته‌بندي و خلاصه شدند. اعتبار يافته‌ها با استفاده از ضريب هولستي (92 درصد) و پنل خبرگان به تأييد رسيد. اجماع در خصوص دسته‌بندي كدها با شيوه دلفي انجام شد. يافته‌ها: دستيابي به دو مجموعه كد، يافته‌هاي اين پژوهش است. يك مجموعه، 25 كد رابط را دربرمي‌گيرد كه به چگونگي ارتباط ويژگي‌هاي شخصيتي و رفتاري با اعتقادها، ارزش‌ها و باورها اشاره مي‌كند و مجموعه ديگر، 505 شناسه (كد) پايه احصاشده را شامل مي‌شود كه در قالب دو مضمون سازمان‌دهنده اصلي با عنوان بزرگواري‌وكرامت و استواري‌وصلابت دسته‌بندي شدند. مضمون بزرگواري‌وكرامت، خود سه مضمون سازمان‌دهنده فرعي را پوشش مي‌دهد كه عبارت‌اند از: احترام به ديگران، لطف و مهرباني و بزرگ‌منشي. مضمون سازمان‌دهنده اصلي استواري‌وصلابت، نيز سه مضمون سازمان‌دهنده فرعي را دربرمي‌گيرد: خودكنترلي، بصيرت و ثبات شخصيت. اين يافته‌ها گوياي سبك خاصي از رهبري است كه از طريق دو مجموعه ويژگيِ ذيلِ بزرگواري‌وكرامت و استواري‌وصلابت متوازن مي‌شود. نتيجه گيري: رهبراني كه از ويژگي هاي ادعايي اين پژوهش برخوردارند، در مرحله ادراك، بي عدالتي كمتري را ادراك خواهند كرد و پس از ادراك بي عدالتي، احتمال بروز رفتارهاي افراطي در آنها كمتر است. از آنجا كه ادراك و جو عدالت در سازمان، برون داد فرايند ادراكي-رفتاري است، ادراك بي عدالت در زيردستان چنين رهبراني، كمتر خواهد بود و جو عدالت در سازمان مثبت تر.