گذشته در انديشۀ معمار؛ وارطان هوانسيان، گذشتۀ دور، گذشتۀ نزديك

فهم ما از معماري معاصر و نسبت آن با گذشته پيشينه‌‌اي دارد كه به واسطۀ افراد و عوامل زمينه‌اي گوناگون شكل‌گرفته است. يكي از كساني كه مي‌توان او را نماينده نوعي از تفكر در‌ اين‌باره دانست وارطان هوانسيان است كه به‌سبب چند دهه فعاليت‌ متنوعش در سه حوزۀ نقد و تأليف، فعاليت صنفي، و طراحي ابنيه جايگاهي متمايز از سايرين دارد. در اين مقاله به اين پرسش پاسخ مي‌دهيم كه وارطان هوانسيان دربارۀ نسبت معماري زمانه‌اش با گذشته چه مواضعي داشته است. در حين اين بررسي به شبكۀ انديشه‌ها، افراد، اتفاقات، ارتباطات و ديگر عوامل زمينه‌‌ آگاهانه توجه داريم تا تصويري فراتر از تك‌نگاشت يك معمار ارائه دهيم. پاسخ به پرسش تحقيق را با تمركز بر منابع دست اول خصوصاً مقالات او پيش برده‌ايم، و به روش تاريخي روايتي از چيستي مواضع او حدفاصل دهۀ بيست تا چهل به دست داده‌ايم.اين تحقيق نشان داد گذشته در انديشۀ وارطان به دو صورت ظاهر شده است، گذشتۀ دور و گذشتۀ نزديك. در هر دو برهه، يعني دهۀ بيست و چهل شمسي، گذشتۀ دور بر تمامي دوره‌هاي تاريخي تا دوران اوج آن يعني دورۀ صفويه دلالت دارد. گذشتۀ نزديك چند دهه پيش از انتشار مقاله است كه مدت و دلالت آن در دو برهه با هم شباهت‌ها و تفاوت‌هايي دارد. مواضع وارطان در نسبت با گذشته در هر يك از دو برهه در نسبت با شيوۀ نوين معني‌دار است. همچنين مواضع او با تصويري از آينده كه متأثر از آرمان‌هاي معماري مدرن در اروپا و غرب پيوند دارد.