نقد شيوة نگارش نام‏واژه‏هاي اسلامي در كتاب‏هاي ترجمه‏شده از زبان‏هاي اروپايي به فارسي

كار ترجمه ميان هر دو زبان، كاري بس دشوار، زمان‏بَر و نيازمند تجربه است. جدا از دو اصلِ آشنايي با زبان مبدأ و مقصد، آگاهي از موضوع و دانشمندي و پژوهشگري در آن زمينه نيز شرطي بسيار ارزشمند است؛ شرطي كه گويا نزد برخي از مترجمان فارسي‏زبان در ترجمة كتاب‏هايِ در پيوند با تاريخ و فرهنگ ايران و اسلام ناديده گرفته شده و هنگام نگارش يا ضبط نام‏واژه‏ها (اَعلام) پرده از اندازة كارداني و دانايي آن‏ها برداشته است. در جستار پيش رو، نخست به برخي از اشتباه‏هاي مترجمان فارسي‏زبان در ضبط نام‏هاي عربي­ اسلامي به هنگام ترجمة متون از زبان‏هاي اروپايي اشاره، سپس به آسيب‏شناسي موضوع و راه‏كارهاي برون‏رفت از اين گرفتاري پرداخته شده است. روش انجام پژوهش، تحليلي و بر پاية داده‏ها (= اشتباه‏هايي) بوده كه نويسنده هنگام خواندن برخي از كتاب‏هاي ترجمه‏شده از متون اروپايي به فارسي يادداشت كرده است. هدف اين است كه مترجمان از ارزش درست‏نويسي نام‏واژه‏هاي اسلامي آگاهي يافته و ناشران با بهره‏گيري از ويراستاران كاردانِ عربي‏دان در اين زمينه، از چاپ كتاب‏هاي پُراشتباه خودداري كنند. مهم‏ترين علتِ چنين اشتباه‏هايي، افزون‌بر تفاوت خط عربي و فارسي با خط‏هاي اروپايي، به ناآگاهي يا كم‏دانشي مترجم از موضوعِ نوشته و نابهره‏گيري ناشران از ويراستاران كاربلد برمي‏گردد. برخي از راهكارهاي بازدارنده از نمود چنين اشتباه‏هايي چنين‏اند: ناشران، ويراستاران متخصصِ عربي‏دان را در يكي از گرايش‏هاي ادبيات و زبان‏شناسي عربي، تاريخ و فرهنگ اسلام برگزينند؛ ترجمة نوشتارهاي در پيوند با تاريخ و فرهنگ اسلام و عرب، به متخصصان عربي‏داني كه انگليسي آموخته‏اند سپرده شود؛ مترجم براي يافتن ضبط درست برخي از نام‏واژه‏ها به دائره‏المعارف‏ها و فرهنگ‏هاي اَعلام در زبان عربي نگاه كند و دست‌كم دربارة مواردي كه از اصل نام‏واژه آگاهي ندارد، برابر لاتين آن را در پاورقي بياورد؛ مترجم غيرمتخصص، قوانيني را كه دربارة شيوة نگارش واژه‏هاي غير عربي يا فارسي تدوين شده است بخواند. هرچند اين راهكارها مي‏تواند تا اندازه‏اي از اشتباه در نگارش نام‏واژه‏ها بكاهد، ولي هيچ‏يك نمي‏تواند به‏اندازة تخصص و آگاهي مترجم از موضوع متن، سودمند افتد.