مقايسه آراء مارتين هايدگر و علي شريعتي در قبال تكنولوژي

مارتين هايدگر يكي از شاخص‌ترين متفكران قرن بيستم است كه نقدهاي بنياديني را متوجه سوبژكتيويسم مترتب بر جهان مدرن كرده است. هايدگر تاريخ 2500 ساله غرب را به‌مثابه تجليگاه عقلانيت متافيزيكي به مهميز نقد مي‌كشد و در برابر تفكر محاسبه‌اي دكارتي و كانتي، تفكر ژرفانگر مبتني بر متافيزيك وصال را مطرح مي‌كند. هايدگر بر اين باور است كه با ظهور و بروز دكارت به‌عنوان مبدع پارادايم مدرنيته، سوبژكتيويسم در جهان سايه مي‌گستراند و يكي از نتايج و تبعات گريز‌ناپذير تفوق سوبژكتيويسم، سيطره عقلانيت تكنولوژيك بر جهان است. از نظر هايدگر، تكنولوژي يك ابزار صرف نيست؛ بلكه نوعي انكشاف و شيوه تفكر خاصي است كه منطق متصرفانه و حسابگرانه خود را بر همه‌چيز و همه‌كس تحميل مي‌كند. به‌عبارتي‌ديگر، در پارادايم معرفت بنياد مدرن، هستي به‌صورت تكنولوژيك آشكار مي‌شود كه نوع خاصي از عقلانيت را به وجود آورده كه تحت عنوان عقلانيت تكنولوژيك از آن ياد مي‌شود. مفروض اين مقاله بر اين نكته استوار است كه اگرچه علي شريعتي نيز به‌مثابه متفكري كه منتقد جهان مدرن است، علم‌گرايي و ماشينيسم را نقد مي‌كند ولي واقعيت اين است كه نقد شريعتي از تكنولوژي و ماشينيسم، بيشتر سويه و صبغه سياسي و جامعه‌شناختي دارد و شريعتي هرگز همچون هايدگر قادر به نقد فلسفي، حكمي و هستي‌شناسانه سوبژكتيويسم و عقلانيت تكنولوژيك مترتب بر جهان مدرن نيست.