رويكرد انتقادي بر نظريه «خلق از عدم» حكمت متعاليه

مسئله آفرينش از مسائل غامض و اسرار جهان هستي است. به تبع آن نظريه «خلق‌ازعدم»يكي از چالش‌هاي فلاسفه و متكلمان در همه اعصار بوده است. تفسيرها و تبيين‌هاي متعددي در اين خصوص ارائه شده است كه هر كدام از آنها با ابهامات و كاستي‌هايي مواجه هستند. سيستم فلسفي حكمت متعاليه هم به نوبه خود داراي مسائل و مشكلاتي است كه نيازمند به پژوهش و تحقيق جامعي مي‌ باشد. لذا بسياري از پيروان صديق حكمت متعاليه در عين پذيرش آن، از طرح انتقاد از آراء صدرالمتألهين خودداري ننموده اند. حدوث مبناي نظريه «خلق از عدم» است ملاصدرا حدوث را بوسيله حركت جوهري اثبات مي‌ كند. نتايج حركت جوهري علاوه برآنكه با نصوص ديني همخواني ندارند؛ ملاصدرا آيات قرآني را تحت تاثير حركت جوهري بر خلاف معاني ظاهري آيات تفسير كرده است. در ناحيه دلايل نيز با انتقادات جدي مواجه است. از جمله: نارسا و ناتمام بودن استدلال هاي ارائه شده و نياز به ارائه دليل شفاف و جامع و مانع در اثبات نظريه حركت جوهري است و به نظر مي رسد اشكالات وارد بر دلايل اثبات نظريه حركت جوهري مورد پذيرش معتقدان اين نظريه بوده است تا جايي كه بزرگاني همچون علامه طباطبايي ضمن پذيرش اشكالات وارده خود به اقامه استدلال در اين مقام پرداخته اند. اين نظريه با توجه به چالش‏ها و اشكالاتى كه مطرح است. التزام به درستى آن و پذيرش آن را مشكل و با ترديدهاي جدي مواجه ساخته است.