واكاوي چيستي «سياق»

آگاهي تفصيلي از چيستي «سياق» در تفسيرِ متن و در مقام سنجش اعتبار تفسيرهايي كه مفسران متن با استناد به سياق ارائه داده‌اند، ضرورتي آشكار است؛ اما آنچه با عنوان تعريف «سياق» در حوزه دانش تفسير متن ارائه‌شده از جهاتي محل نقد و نظر است. در اين نوشتار به روش توصيفي ـ تحليلي تعريف برخي محققان از «سياق» ارائه و بررسي ‌گرديده و چيستي سياق، به‌مثابه نوعي دلالت‌كننده‌ متمايز از ساير دلالت‌كننده‌هاي لفظي روشن مي‌شود. نتايج اين بررسي نشان مي‌دهد كه «ساختار كلي كلمات يا جملات» كه در اصطلاح دانش اصول، واجد وضع نوعي است، نمي‌تواند بيانگر چيستي سياق باشد، بلكه «سياق» عبارت است از: «روابط دلالتگر فاقد وضع نوعي كه متكلم ميان اجزاي دلالتگر كلامش ايجاد مي‌كند». كارآمدي اين تعريف در عرصه‌ فهم و نقد استنادات مفسران به سياق ـ براي نمونه، در استظهار متعلق تفكر در آيه 44 سوره نحل ـ در پرتو طرح و نقد ديدگاه علامه طباطبائي و دفاع از صحت ديدگاه مشهور تطيبق و اثبات مي‌شود.