دگرگوني نقد معماري و انواع آن در طي زمان

مجموعة مفاهيم منسوب به نقد معماري گسترده و در ‌ظاهر مغشوش و مبهم است. با اينكه شمار پژوهش‌ها در اين زمينه كم نيست، اما اين اغتشاش و ابهام باعث بحران نقد و عقيم ماندن پژوهش‌ها و نظرورزي‌ها دربارة نقد معماري شده است. تا به امروز به اين واقعيت كمتر ‌توجه شده كه لازمة شناخت نقد معماري، آن‌چنان كه در جهان تحقق يافته، شناخت تاريخ نقد معماري است و ناديده گرفتن تحولات و دگرگوني‌هاي نقد معماري در طي زمان ازجمله عوامل ابهام در وضع كنوني نقد معماري است. در اين تحقيق، نخست با پژوهش در سير تاريخي نقد معماري از زمان پيدايي آن در سدة هجدهم تا امروز سيري تاريخي از تحقق تاريخي نقد را عرضه و آن را در سه برهه دوره‌بندي مي‌كنيم: پيدايي نقد معماري، باليدن نقد معماري، و شكوفايي و افول نقد معماري. سپس در اين سير تاريخي چهار مرحلة دگرگوني و تحول را در مفاهيم و كاركردهاي نقد معماري از هم تميز مي‌دهيم. در اين تحقيق روشن مي‌شود كه چگونه كاركرد نخست نقد معماري كه با توصيف اثر معماري آغاز مي‌شد و با نقد سوبژكتيو هنري نسبتي داشت، رفته‌رفته در مرحلة دوم دگرگوني به كاركرد آگاهي‌بخشي و تأثير اجتماعي بدل شد و در نقد مطبوعاتي به شكوفايي رسيد. سپس، با تغييرات در مباني نقد، كاركرد ارزيابانة نقد بر اساس معيارهاي عيني اولويت يافت و ادعاي استقلال نقد معماري در رويكردهاي نقد فرماليستي و نقد طراحانه طـرح شد. در مرحلة آخر، كاركرد معرفت‌شناسانة نقد با به خدمت گرفتن نظريه‌ها از علوم انساني و علوم اجتماعي غلبه يافت و نقد معماري را به گفتماني نظري دربارة نظريه، نظرية انتقادي، يا تاريخ انتقادي معماري تبديل كرد.