بررسي تنوع زيستي گياهي در يك چشم انداز كشاورزي (مطالعه موردي: دشت ناز ساري)

سابقه و هدف: توسعه كشاورزي فشرده موجب تبديل چشم اندازهاي كشاورزي به سامانه هاي تك محصولي ساده با پوشش كم، مشابه زيستگاه هاي نيمه طبيعي شده است. اين روند منجر به كاهش شديد تنوع زيستي و كاهش ارايه خدمات بوم‌سازگان به كشاورزي شده است. اثبات شده است كه در مقايس جهاني در بين انواع خدمات بوم سازگان، كنترل آفات و گياهان‌هرز و گرده‌افشاني تأثير قابل توجهي بر توليد محصولات كشاورزي جهاني دارد. اين مطالعه با هدف بررسي تنوع زيستي گياهي قطعات گندم، كلزا، جو و تريتيكاله در يك چشم‌انداز كشاورزي (دشت ناز ساري) انجام شد.مواد و روش‌ها: اين آزمايش به صورت طرح كاملاً تصادفي نامتعادل در يك چشم‌انداز كشاورزي واقع در منطقه دشت ناز ساري (استان مازندران) در سال زراعي 99-1398 اجرا شد. در اين بررسي 26 مزرعه از قطعات مختلف كشت پاييزه شامل كلزا، گندم، جو و تريتيكاله انتخاب شدند و نمونه‌برداري از وضعيت تنوع زيستي گياهي با الگوي W و با كودرات با ابعاد 0.5×0.5متر مربعي انجام شد. نمونه‌ها به آزمايشگاه تحقيقات زراعي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان منتقل شدند و فلور گياهي به تفكيك جنس و گونه تعيين گرديد. سپس شاخص‌هاي تنوع مختلف زيستي شامل شانون واينر، مارگالف، منهنيك، سيمپسون، يكنواختي و سورنسون با استفاده از معادله‌هاي مربوطه محاسبه گرديد. در انتها براساس نتايج، وضعيت تنوع زيستي در سطح چشم‌انداز كشاورزي با در نظر گرفتن وضعيت اجزاي آن شامل نوع قطعات، كوريدور، حاشيه، مرز و غيره تحليل شد.يافته‌ها: در اين بررسي 25 گونه گياهي متعلق به 14 خانواده شناسايي شدند كه 10 گونه به باريك‌برگ‌ها و 15 گونه به پهن‌برگ‌ها تعلق داشت. از بين گونه‌هاي شناسايي شده بيشترين فراوني را گياهان‌هرز شلمبيك(Rapistrum rugosum)، يولاف وحشي(Avena ludoviciana)، خوني‌واش(Phalaris minor) و كنگر صحرايي(Cirsium arvense) داشتند. نتايج نشان داد كه تنوع زيستي گياهي موجود در اين چشم‌انداز براساس شاخص شانون واينر در وضعيت مطلوب قرار دارد، بطوري‌كه اين شاخص در قطعات تريتيكاله، جو، كلزا و گندم به ترتيب 2.64، 2.52، 2.39 و 2.38 برآورد شد. محاسبه شاخص‌ تنوع گونه‌اي منهنيك براي قطعات پاييزه كلزا، جو، گندم و تريتيكاله به ترتيب 2.86، 2.85، 2.45، 2.32 بدست آمد. همچنين بيشترين ميزان شاخص تنوع گونه‌اي سيمپسون در مزارع كلزا، جو، گندم و تريتيكاله به ترتيب 0.068 ، 0.047 ، 0.070 و 0.052 بود. براساس نتايج بيشترين شباهت بر اساس شاخص سورنسون به ترتيب مربوط به قطعات تريتيكاله (1)، جو (0.95)، گندم (0.95) و كلزا (0.93) بود. نتيجه‌گيري: بطوركلي نتايج نشان داد مصرف كود دامي در برخي از قطعات چشم انداز، قرارگيري نهرهاي آب و زمين‌هاي باير در حاشيه قطعات و نيز وجود كريدوري از درختان به عنوان بادشكن، توانست بر وضعيت تنوع زيستي چشم‌انداز مورد مطالعه تاثيرگذار باشد. نتايج به دست آمده از اين مطالعه مي‌تواند در ايجاد يك برنامه مديريت جامع گياهان‌هرز و تصميم‌گيري در مورد انتخاب روش كنترل و يا بهبود ارايه خدمات بوم‌سازگاني توسط تنوع زيستي گياهي مفيد باشد.