ارزيابي عملكرد و واكنش ارقام سويا به نپوويروس ها، و تاثير احتمالي نپوويروس ها بر عارضه اختلال در غلاف بندي سويا

سابقه و هدف: سويا گياهي متعلق به تيره بقولات و از مهم‌ترين دانه‌هاي روغني در جهان است. استان‌هاي شمالي ايران عمده‌ترين مناطق كشت سويا در كشور مي‌باشند اما در طي ساليان متمادي عارضه‌اي با نام‌ اختلال‌ در غلاف‌بندي سويا منجر به كاهش محصول در اين مناطق شده و تا 100 درصد خسارت وارد كرده است. عارضه اختلال در مزارع دير كاشت شديدتر است و با علايمي از قبيل سبز ماندن بوته‌ها، تجمع گل‌ها و غلاف‌ها، غلاف‌هاي غيرطبيعي، سوختگي جوانه و عدم تشكيل دانه در غلاف همراه است. مطالعات قبلي حاكي از نقش احتمالي ويروس‌ها در بروز عارضه اختلال بوده است. اين تحقيق به منظور بررسي نقش نپوويروس‌ها بر عملكرد و ارقام سويا، و نقش احتمالي آنها در بروز عارضه اختلال درغلاف‌بندي سويا انجام شد.مواد و روش‌ها : به منظور بررسي نقش احتمالي نپوويروس‌ها در بروز عارضه اختلال، تعداد770 نمونه سويا قبل و بعد از بروز عارضه اختلال از استان‌ گلستان جمع‌آوري‌گرديد و حضور نپوويروس‌ها توسط آزمون‌هاي الايزا و RT-PCR مورد بررسي قرارگرفت. بررسي‌ واكنش سويا نسبت به ويروس‌هاي مورد مطالعه و عارضه اختلال، در گلخانه و شرايط طبيعي انجام شد. در گلخانه دو رقم كتول و سامان در مرحله 4 تا 6 برگي به صورت مكانيكي مايه‌زني شدند. براي مقايسه واكنش ارقام به ويروس‌هاي مورد بررسي و عارضه اختلال در شرايط مزرعه، آزمايشي به صورت طرح اسپيلت پلات با سه فاكتور استفاده از توري جهت جلوگيري از فعاليت آفات، مايه‌زني ويروس و ارقام سويا در سه تكرار و در دو سال پياپي در مركز تحقيقات كشاورزي استان گلستان انجام‌ شد. نپوويروس‌ها در كرت‌هاي خاص روي بوته‌هاي سويا در مرحله 4-6 برگي مايه‌زني شدند. جهت اطمينان ازآلودگي گياهان به ويروس‌هاي تلقيح شده، از آزمون هاي ELISA و RT-PCR استفاده گرديد و شاخص‌هاي رشد در مرحله رشد فيزيولوژيكي اندازه گيري شد. آناليز داده‌ها با آزمون واريانس دو‌طرفه (ANOVA)، و مقايسه ميانگين‌ها با آزمون LSD در سطح اطمينان 5 درصد، و با استفاده از نرم‌افزار SPSS (نسخه 16) انجام گرديد.يافته‌‌ها : مقايسه فراواني ويروس‌ها در بوته‌هاي داراي عارضه و فاقد عارضه، ارتباط معني‌داري بين ويروس‌هاي مورد بررسي و عارضه اختلال در غلاف‌بندي نشان نداد. مايه‌زني ويروس‌ها در بوته‌هاي سويا در گلخانه سبب بروز علايمي به صورت كلروز، كوتولگي بوته‌ها و نكروز سيستميك شد اما علايم مشخص عارضه اختلال از قبيل ريزش شديد گل‌ها، گلدهي مجدد بوته‌ها و سبزماندن بوته‌ها ايجاد نگرديد. در آزمايش اجرا شده در شرايط طبيعي، عارضه اختلال در همه ارقام مورد مطالعه مشاهده شد اما ميزان وقوع آن در ميان ارقام مختلف، متفاوت بود و رقم ويليامز داراي كمترين ميزان اختلال درغلاف‌بندي در همه تيمارها بود. بيشترين و كمترين ميزان شاخص‌هاي رشدي به ترتيب در تيمار عدم مايه‌زني ويروس و استفاده از توري، و تيمار مايه‌زني ويروس و عدم استفاده از توري مشاهده شد. مايه‌‌زني مكانيكي ويروس‌ها برروي ارقام مختلف سويا اگرچه سبب كاهش شاخص‌هاي رشدي و كاهش عملكرد سويا گرديد ليكن در ايجاد غلاف‌هاي داراي اختلال، تاثيرمعني‌داري نداشت. در تيمارهايي كه كنترل آفات مكنده صورت نگرفته بود وقوع عارضه اختلال به طور معني‌داري نسبت به ساير تيمارها بيشتر بود. نتيجه‌گيري : مايه‌زني ويروس‌ها در بوته‌هاي سويا در گلخانه و شرايط طبيعي سبب بروز عارضه اختلال درغلاف‌بندي نگرديد. ويروس‌ها در بوته‌هاي سويا به دليل تنشي كه به گياه سويا وارد مي‌آورند موجب كاهش شاخص‌هاي رشدي و تشديد عارضه مي‌گردند اما احتمالاً نمي‌توانند به تنهايي عامل بروز عارضه اختلال باشند. عارضه اختلال در تيمارهايي با عدم كنترل آفات مكنده به طور معني‌داري بيش تر بود و بنابراين نقش آفات مكنده، موثر و مهم تلقي گرديد.‌