تأثير الگوهاي مختلف كشت مخلوط ارزن معمولي و لوبيا چشم‌بلبلي بر عملكرد و اجزاي عملكرد آن‌ها

سابقه و هدف: سامانه هاي كشت مخلوط از طريق استفاده بهينه از مواد مغذي، زمين، نور، آب و خاك نقش مهمي در افزايش كيفيت و عملكرد محصول و كيفيت محيط زيست دارند. با توجه به اهميت كشت مخلوط در راستاي توسعه پايدار كشاورزي، اين تحقيق به‌منظور بررسي كشت مخلوط ارزن معمولي– لوبيا چشم‌بلبلي تحت الگوي جايگزيني و افزايشي انجام شد.مواد و روش‌ها: اين آزمايش در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار به منظور ارزيابي عملكرد و اجزاي عملكرد كشت مخلوط ارزن معمولي (رقم پيشاهنگ) و لوبيا چشم بلبلي (رقم مشهد) انجام شد. تيمارهاي آزمايش شامل كشت خالص ارزن معمولي و لوبيا چشم‌بلبلي، 25 درصد ارزن معمولي + 75درصد لوبيا چشم‌بلبلي، 50درصد ارزن معمولي + 50درصد لوبيا چشم‌بلبلي، 75درصد ارزن معمولي + 25درصد لوبيا چشم‌بلبلي، 100درصد ارزن معمولي +25درصد لوبيا چشم‌بلبلي، 25درصد ارزن معمولي +100درصد لوبيا چشم‌بلبلي، 100درصد ارزن معمولي +50درصد لوبيا چشم‌بلبلي، 50درصد ارزن معمولي +100درصد لوبيا چشم‌بلبلي بود. علاوه بر ارزيابي عملكرد و اجزاي عملكرد، نسبت برابري زمين براي هر دو گياه نيز محاسبه شد.يافته‌ها: نتايج حاصل از مقايسه ميانگين در گياه ارزن نشـان داد كه صـفت تعداد پنجه در بوته ارزن در نسبت‌هاي كشـت 75درصد ارزن + 25درصد لوبيا چشم‌بلبلي و 100درصد ارزن + 50درصد لوبيا چشم‌بلبلي و صفت تعداد دانه در بوته در نسبت كشت 25درصد ارزن + 100درصد لوبيا چشم‌بلبلي در مقايسه با شاهد (100درصد ارزن) به ترتيب بيش‌ترين افزايش (به ترتيب 41درصد و 40درصد) و بيش‌ترين كاهش (86درصد) را در بين صفات مورد مطالعه داشتند. هم‌چنين مشخص گرديد عملكرد دانه ارزن معمولي در نسبت‌هاي كشت 75درصد ارزن + 25درصد لوبيا چشم‌بلبلي و 25درصد ارزن + 100درصد لوبيا چشم‌بلبلي بيش‌ترين و كمترين عملكرد دانه را داشتند و در مقايسه با شاهد به ترتيب عملكرد دانه را 24درصد افزايش و 31درصد كاهش دادند. نتايج تجزيه گروه در ارزن معمولي نشان داد كه هشت تيمار مورد مطالعه در مجموع در سه گروه شامل دو تيمار 50درصد ارزن + 50درصد لوبيا چشم‌بلبلي و 50درصد ارزن + 100درصد لوبيا چشم‌بلبلي به عنوان بهترين نسبت‌هاي كشت در ارزن معمولي بود. علاوه بر اين مشخص گرديد كه عملكرد دانه لوبيا چشم‌بلبلي در تمام تيمارها در مقايسه با شاهد كاهش يافت. با اين حال بيش‌ترين كاهش مربوط به نسبت‌هاي كشت 25درصد لوبيا چشم‌بلبلي + 100درصد ارزن و 25درصد لوبيا چشم‌بلبلي + 75درصد ارزن بود. نتايج تجزيه گروه لوبيا چشم‌بلبلي نشان داد كه هشت تيمار مورد مطالعه در مجموع در دو گروه قرار گرفتند و دو تيمار شاهد (100درصد لوبيا چشم‌بلبلي) و نسبت كشت 100درصد لوبيا چشم‌بلبلي + 25درصد ارزن به عنوان بهترين نسبت‌هاي كشت لوبيا شناخته شدند. با محاسبه نسبت برابري زمين كل مشخص شد كه ميزان اين پارامتر در تمام تيمارها بيش از يك مي‌باشد كه اين موضوع برتري كشت مخلوط را روشن مي‌سازد. با اين حال نسبت برابري زمين در نسبت‌هاي كشت 75درصد ارزن + 25درصد لوبيا چشم‌بلبلي و 25درصد ارزن + 100درصد لوبيا چشم‌بلبلي به ترتيب بيش‌ترين و كمترين نسبت برابري زمين كل را داشتند. نتيجه‌گيري: نتايج نشان داد كه كشت مخلوط ارزن معمولي با لوبيا چشم بلبلي منجر به افزايش عملكرد و اجزاي عملكرد در مقايسه با كشت خالص گرديد. بهترين نسبت‌هاي كشت مخلوط تيمار 50درصد ارزن معمولي+ 50درصد لوبيا چشم‌بلبلي و 50درصد ارزن معمولي + 100درصد لوبيا چشم‌بلبلي بود. در كليه نسبت‌هاي مخلوط LER بالاتر از يك بود كه اين امر نشان‌دهنده افزايش كارايي و سودمندي زراعي نسبت‌هاي مختلف كشت مخلوط دو گياه ارزن معمولي و لوبيا چشم بلبلي نسبت به كشت خالص آن‌ها است.