بررسي اثر دو گونه جلبك‌ دريايي قرمز بر شاخص‌هاي رشدي، فيزيولوژيكي و عملكرد ميوه خيار آب پران تحت تاثير روش عصاره‌گيري

سابقه و هدف: ايده بازگشت به طبيعت و استفاده كم تر از كودها و سموم شيميايي و تمايل فزاينده مردم به استفاده از محصولات ارگانيك سبب توجه بيش تر به استفاده از كودهاي زيستي شده است. محصولات با منشا طبيعي مانند عصاره جلبك دريايي به عنوان محرك رشد و نمو گياهان زراعي و باغي استفاده مي‌شود. عصاره‌ جلبك‌هاي دريايي حاوي طيف گسترده‌اي از مواد تقويت كننده رشد گياهان مانند اكسين‌ها، سيتوكينين‌ها، بتائين‌ها، جيبرلين‌ها و مواد آلي و هچنين جمله اسيدهاي آمينه، عناصر مغذي بزرگ و عناصر كمياب هستند كه عملكرد و كيفيت محصول را بهبود مي‌بخشند. هدف ازانجام اين پژوهش بررسي تاثير روش‌هاي مختلف استخراج عصاره دو گونه جلبك دريايي قرمز Gracilaria corticata و Acanthophora spiciferais بر شاخص‌هاي رشدي، فيزيولوژيكي و عملكردي خيار آب‌پران (Ecballium elaterium L.) بود. مواد و روش‌ها: اين آزمايش به صورت طرح كاملا تصادفي در گلخانه تحقيقاتي دانشگاه زنجان در سال 1399 در چهار تكرار بر روي گياه خيار آب‌پران (Ecballium elaterium L. ) انجام شد. تيمارهاي آزمايش شامل پنج روش استخراج (ME: عصاره استخراجي مايكروويو با حلال آبي، OE: عصاره استخراجي اتوكلاو با حلال آبي، BE: عصاره استخراج شده با روش جوشاندن با آب مقطر، NE: عصاره استخراج شده با ازت مايع، EE: عصاره خيسانده شده در اتانول) و يك نمونه شاهد (C: (محلول‌پاشي با آب مقطر) بود. در طول دور رشد تعداد برگ، تعداد گل نر و ماده و تعداد ميوه‌ها اندازه‌گيري شد. در پايان دوره رشد تعداد شاخه جانبي، ارتفاع بوته و طول شاخه‌هاي جانبي، شاخص سطح كل برگ، وزن تر و خشك شاخساره، وزن تر و خشك ميوه و عملكرد ميوه، طول و قطر ريشه و انشعابات فرعي ريشه، حجم و سطح ريشه، كلروفيل كل، كارتنوئيد، فنل كل و فلاونوئيد كل آن اندازه‌گيري شد.يافته‌ها: نتايج نشان داد اثر محلول‌پاشي عصاره‌هاي جلبكي در همه صفات در سطح يك درصد معني‌دار شد. تيمار گياهان با عصاره‌ استخراج شده با حلال آبي در اتوكلاو باعث افزايش 43.6 درصد ارتفاع بوته، 59.4 درصد طول شاخه جانبي، 58.3 درصد وزن‌ تر شاخساره، 71.7 درصد وزن خشك شاخساره، 65.7 درصد تعداد گل نر، 39.5 درصد تعداد گل ماده، 41.6 درصد تعداد ميوه، 20.2 درصد وزن تر ميوه، 32.8 درصد وزن خشك ميوه، 55.6 درصد عملكرد ميوه، 70.5 درصد طول ريشه، 80.7 درصد حجم ريشه و 66.9 درصد فلاونوئيد ميوه نسبت به گياهان شاهد شد. همچنين بيشترين شاخص سطح برگ با افزايش 42.9 و 41.5 درصد، قطر ريشه (57 و 53.4 درصد)، سطح ريشه (78.3 و 73.9 درصد)، كلروفيل كل (45.8 و 45.2 درصد)، كارتنوئيد (69.3 و 71 درصد) و فنل كل (42.6 و 43.2 درصد) به ترتيب در گياهان تيمار شده با عصاره حاصل از روش‌هاي اتوكلاو و مايكروويو نسبت به گياهان شاهد مشاهده شد. نتيجه‌گيري: با توجه به نتايج، همه روش‌هاي استخراج عصاره جلبك‌هاي قرمز تاثير مثبت بر رشد،‌ صفات فيزيولوژيكي‌ و عملكرد ميوه خيار آب‌‌پران داشتند. اما به طور كلي روش‌هاي جديدتر (اتوكلاو، مايكروويو) نسبت به روش‌هاي سنتي (جوشاندن، ازت مايع، اتانول) تاثير بهتري داشتند و عصاره حاصل از اين روش‌ها، هورمون‌هاي رشد، تركيبات آلي و عناصر غذايي بيشتري داشتند. بنابراين روش‌هاي اتوكلاو و مايكروويو جهت استخراج عصاره جلبك‌ها پيشنهاد مي‌گردد. همچنين اين نتايج نشان مي‌دهند كه جلبك‌هاي قرمز گراسيلاريا (Gracilaria corticata) و اكانتوفورا (Acanthophora spicifera) كود زيستي مناسب براي توليد گياهان مي باشند.