گزينش علف‌كش‌هاي قابل مصرف در كينوآ (Chenopodium quinoa Willd.)

سابقه و هدف: روند كاهشي منابع آبي و تشديد تدريجي شوري خا‌ك‌هاي كشور، معرفي گياهان متحمل به تنش را اجتناب‌ناپذير نموده است. براي اين منظور گياه زراعي كينوآ به‌دليل تحمل به خشكي و شوري و نياز اندك به نهاده‌هاي كشاورزي از جمله كود‌، و قابليت رشد در خاكهاي فقير جايگاه ويژه‌اي دارد. دانه كينوا داراي ارزش غذايي بالايي بوده و در تامين اسيد‌ آمينه‌هاي ضروري و عناصر غذايي و ويتامين‌ها داراي اهميت است. سطح زير كشت كينوآ در كشور و در جهان در حال گسترش است. علف‌هاي هرز از موانع اصلي افزايش توليد كينوآ هستند و براي جذب مواد غذايي، آب، نور و فضاي رشد با كينوآ رقابت و در كاهش كيفيت و كميت دانه توليدي نقش به‌سزايي دارند. تاكنون تحقيق جامعي در مورد امكان استفاده از علف‌‌كش‌ها در كنترل علف‌هاي‌هرز مزارع كينوآ در كشور انجام نشده است. بنابراين هدف از انجام اين تحقيق، گزينش علف‌كش‌هاي باريك‌برگ‌‌‌كش، پهن‌برگ‌كش و دو‌منظوره (باريك‌برگ‌ و پهن‌برگ‌كش)، قابل مصرف در مزارع كينوآ بود.مواد و روش‌ها: به‌منظور گزينش علف‌كش‌هاي قابل مصرف در گياه زراعي كينوآ، اين آزمايش در مزرعه آستان قدس رضوي در انابد شهرستان بردسكن خراسان رضوي، در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار در سال 1398 اجرا شد. علف‌كش‌ها به‌صورت پس‌رويشي (برگ‌پاش‌) در مرحله 4 تا 6 برگي كينوآ با سمپاش ماتابي پشتي با مصرف 350 ليتر آب در هكتار سمپاشي شدند. مبارزه شيميايي با علف‌هاي هرز شامل علف‌كش‌هاي كلتوديم (96 گرم در هكتار)، سولفوسولفورون (19.95 گرم در هكتار)، كوييزالو‌فوپ‌پي‌‌‌تفوريل (60 گرم در هكتار)، استوكلر (228 گرم در هكتار)، كلودينافوپ (192 گرم در هكتار)، آترازين (800 گرم در هكتار)، هالوكسي‌فوپ‌متيل (104 گرم در هكتار)، تري‌بنورون‌متيل (15 گرم در هكتار)، ريم‌سولفورون+ نيكوسولفورون (131.25 گرم در هكتار)، ستوكسي‌ديم (375 گرم در هكتار)، متري‌بيوزين (525 گرم در هكتار)، پنديمتالين (675 و 1350 گرم در هكتار)، اكسي‌فلوروفن (360 گرم در هكتار)، ايمازاتاپير (100 گرم در هكتار)، توفوردي+ دايكمبا (698 گرم در هكتار)، كلوپيراليد (225 گرم در هكتار)، اتوفومزيت (1250 گرم در هكتار)، ايزوكسافلوتول+ تين‌كاربازون‌متيل (232.5 گرم در هكتار)، كويين‌مراك+ متازاكلر (1040 گرم در هكتار)، فن‌مديفام+ دسمديفام+ اتوفومزيت (822 گرم در هكتار)، بنتازون (1440 گرم در هكتار)، اگزاديازون (360 گرم در هكتار) و بن‌سولفورون‌متيل (30 گرم در هكتار) (تمامي دزها بر اساس ماده‌ موثره) به همراه شاهد بدون كنترل و شاهد وجين دستي بود. يافته‌ها: ارزيابي گياه‌سوزي دو هفته پس از سمپاشي نشان داد كه كلتوديم، كوييزالو‌فوپ‌پي‌‌‌تفوريل و كلودينافوپ، هالوكسي‌فوپ‌متيل، ستوكسي‌ديم و پنديمتالين (دز 675 گرم ماده‌ موثره در هكتار) فاقد گياه‌ُسوزي و آترازين، متري‌بيوزين، اكسي‌فلوروفن، بنتازون، اگزاديازون، فن‌مديفام+ دسمديفام+ اتوفومزيت داراي 100 درصد گياه‌سوزي بر روي كينوآ بودند. ديگر علف كش ها مابين اين دو گروه قرار گرفتند. عملكرد تيمارهاي علف‌كشي كلتوديم (3190.7 كيلوگرم در هكتار) و كوييزالو‌فوپ‌‌تفوريل (2674.7 كيلوگرم در هكتار) فاقد اختلاف آماري معني‌دار با تيمار شاهد وجين‌دستي (3346.7 كيلوگرم در هكتار) بود. عملكرد دانه در مصرف علف‌كش‌هاي بن‌سولفورون‌متيل (1402.7 كيلوگرم در هكتار)، ايمازاتاپير (1184كيلوگرم در هكتار)، كلوپيراليد (1126.7 كيلوگرم در هكتار) و پنديمتالين (784 و 964 كيلوگرم در هكتار به ترتيب در دز 675 و 1350 گرم ماده موثره در هكتار) اميدوار كننده بود. نتيجه‌گيري: علف كش‌هاي كلوتيديم و كوييزالو‌فوپ‌پي‌‌‌تفوريل به ترتيب با 96 و 81 درصد كاهش وزن خشك علف‌هاي هرز باريك‌برگ و بدون گياه‌سوزي بر كينوآ بودند و بنابراين به‌نظر مي‌رسد مصرف آنها در كينوآ قابل توصيه است. بن‌سولفورون‌متيل، ايمازاتاپير، كلوپيراليد و پنديمتالين (دز 675 و 1350 گرم ماده موثره در هكتار) اگرچه به ترتيب باعث كاهش 58، 64، 66، 71 و 76 درصد عملكرد دانه كينوآ شدند اما از جمله علف كش‌هاي اميد‌بخش بودند كه توصيه نهايي آنها مستلزم انجام تحقيقات تكميلي است.