ساز مخالف: فمينيسم اسلامي و وسوسه‌هاي آزادي

فهمي جدعان از متفكران فلسطيني و دانشگاهيان اردني است كه به حوزه تمدن عربي و جهان معاصر عرب توجه خاصي دارد و در اين زمينه آثار متعددي منتشر كرده است. در كتاب خارج السرب: بحث في النسويه الاسلاميه الرافضه و اغراآت الحريه، به گزارش و تحليل فمينيسم اسلامي در جهان معاصر مي‌پردازد. وي در اين كتاب طي شش فصل مي‌كوشد تصويري فراگير از جريانات گوناگوني كه زير چتر فمينيسم اسلامي مي‌گنجند به دست دهد و تفاوت آن‌ها را بشمارد و دستاوردهاي آن‌ها را ارزيابي كند. در اين كتاب نخست از پيدايش فمينيسم اسلامي سخن مي‌گويد و يكي از خاستگاه‌هاي آن را ايران معاصر و مجله «زنان» مي‌داند. آنگاه به ديدگاه تفسيري فمينيست‌هايي چون امينه ودود، ليلا احمد و فاطمه المرنيسي مي‌پردازد و آن‌ها را در گروهي جاي مي‌دهد كه در عين التزام به اعتبار قرآن كريم مي‌كوشند تفاسير متفاوتي از آيات ناظر به احكام زنان به دست دهند. سپس جدعان گزارشي از ديدگاه چهار فمينيست به دست مي‌دهد كه گرچه در فرهنگ اسلامي باليده‌اند اما با اسلام سر همسويي ندارند. در فصل پاياني نيز به تحليل و نقادي برخي از اين فمينيست‌ها دست مي‌زند و در عين حال توجه به اين پديده، پذيرش برخي مدعيات، و مواجهه درست با آن را پيشنهاد مي‌كند. در اين مقاله، پس از مرور كتاب، كوشيده‌ام برخي ملاحظات روشي و محتوايي را درباره اين كتاب بازگويم و آن را ارزيابي كنم.