«قانون دولتي» در دو «رساله» (نگاهي مقايسه‌اي به رابطه ي دولت، قانون و قرارداد در رساله‌ي تَنبيه اُلاُمَّه و تَنْزيه اُلمِلَّهِ محمدحسين نائيني و رساله‌ي دوم جان لاك درباره‌ي حكومت)

در فضاي فكريِ چند سال اخير ايران، بعضي از متفكرين فقه و انديشه سياسي در آراء خود از سويي معتقد بودند موقعيت ايران در جهان اسلام شبيه موقعيت بريتانيا در اروپا و جهان مسيحيت است و از سوي ديگر بر اين نظر بوده اند كه موقعيت و پروژه سياسي جان لاك در انگلستان نيز شبيه موقعيت و پروژه سياسي علامه محمدحسين نائيني در ايران معاصر است. دغدغه اصلي اين مقاله ارزيابي اين ادعاست. اين مقاله براي ارزيابي اين ادعا از سويي مفهوم قانون را برگزيده است و از سوي ديگر تلاش كرده است اين مفهوم را در متن دو رساله مهم اين دو متفكر بررسي كند؛ يعني رساله دوم جان لاك دربارهي حكومت و رساله محمدحسين نائيني تحت عنوان «تنبيه‌الامه و تنزيه‌الملّه». اين مقاله كه در ادامه يك پژوهش گسترده تر است كه در قالب يك رويكرد تفسيري تلاش كرده است تا محورهايي را براي اين مقايسه برگزيند و تحليلش را بر آن اساس پيش ببرد. در ارزيابي نهايي، اين مقاله معتقد است كه علي رغم بعضي از شباهت ها، تفاوت هاي اساسي اي در كار جان لاك و نائيني وجود دارد كه نبايد آنها را ناديده گرفت هر چند به نظر مي‌آيد مدعيان شباهت لاك و نائيني نسبت به اين تفاوت ها بي توجه بوده اند. غفلت از اين تفاوت ها پيچش‌هاي بيشتري را در نظام آگاهي ما ايجاد ميكند و بر مشكلات ما مي افزايد.