اولين مطالعه‌ي درون شيشه‌اي شكست خواب بذر در جمعيت‌هاي گل راعي (Hypericum perforatum) ايران با منشأ جغرافيايي مختلف

مقدمه: گل راعي يا هوفاريقون يكي از گياهان دارويي شگفت انگيز و مورد توجه در سراسر دنيا است كه امروزه به عنوان يك درمان قطعي براي افسردگي شناخته مي‌شود. با اين حال وجود خواب و جوانه‌زني اندك بذرها مانع پيشرفت برنامه‌هاي به‌نژادي در مورد آن مي‌گردد. با وجود غناي ذخيره ژنتيكي گل راعي در كشور تنها چند مورد مطالعه در خصوص تكثير و نگهداري آن گزارش شده است كه در اغلب آنها به منشاء جغرافيايي بذر و يا ريزنمونه‌ها اشاره نشده است. لذا اين مطالعه با هدف بررسي تكثير گياه از بذرهاي هشت جمعيت گل راعي متعلق به مناطق مختلف كشور، تحت شرايط درون شيشه‌اي با توجه به وجود پديده‌ي خواب در بذر، صورت گرفت. مواد و روش‌ها: به دنبال جمع‌آوري بذر جمعيت‌هاي گل راعي از هشت منطقه مختلف جغرافيايي كشور (چالوس، فريدون‌كنار، راميان، پرور، زنجان، سقز، مشكين شهر، پرسك)، تلاش شد تا با استفاده از محيط كشت موراشيگ- اسكوگ در سه شكل مختلف (تركيب رايج به عنوان شاهد، تركيب رايج غني شده با هورمون اسيد جيبرليك و يك تركيب تغيير يافته از آن) تاثير نوع محيط غذايي و محل جمع‌آوري بذر بر ميزان جوانه‌زني بذر اين جمعيت‌ها بررسي گردد. يافته‌ها: نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه اثر متقابل محل رويش گياه مادري و نوع محيط كشت، بر جوانه‌زني بذرها تفاوت معني‌داري در سطح احتمال يك درصد داشتند. علاوه بر اين، اثر تغيير نوع محيط كشت بر جوانه‌زني بذر همه مناطق به جز مشكين‌شهر در سطح احتمال يك درصد معني‌دار بود. به عبارتي، بذرهاي جمع‌آوري شده از مشكين‌شهر به سادگي و به شكل قابل توجهي در محيط درون شيشه‌اي جوانه زدند (به طور متوسط 97.3 درصد) و تغيير تركيب محيط كشت يا استفاده از هورمون اسيد جيبرليك، براي شكست خواب آنها ضرورتي نداشت. بذرهاي جمع‌آوري شده از چالوس و پرسك در محيط كشت شاهد، كمترين جوانه‌زني را داشتند (به طور متوسط 22.3 درصد). بذرهاي منطقه چالوس و سقز در محيط داراي اسيد جيبرليك نسبت به شاهد و تركيب تغييريافته، جوانه‌زني بهتري داشتند (به ترتيب 88 و 65 درصد). اما كمتر از نيمي از بذرهاي منطقه پرور در محيط غني شده با اسيد جيبرليك نسبت به شاهد، جوانه زدند. كشت بذرهاي فريدونكنار در محيط كشت رايج نيز به ترتيب با اطمينان 95 و 99 درصد بهتر از كاربرد اسيد جيبرليك و تغيير تركيب محيط كشت بود. نتيجه‌گيري: تفاوت مشاهده شده براي درصد جوانه‌زني در جمعيت‌هاي بومي ايراني گل راعي، تحت شرايط درون شيشه‌اي قابل توجه و تنوع جمعيت‌هاي كشور از اين نظر تفاوت قابل توجهي را نشان داد. به علاوه، واكنش بذر جمعيت مناطق مختلف نسبت به تغيير محيط كشت بسيار متغير و در موارد مختلف متفاوت بود. اين مساله نشان دهنده‌ي تاثير قابل توجه محل رويش گياه مادري بر خصوصيات بذرهاي نسل بعد و به ويژه نحوه‌ي جوانه‌زني آنها است. لذا توجه به منشاء جغرفيايي بذرها در مطالعات از اهميت بالايي برخودار بوده و قابل بررسي است. جنبه هاي نوآوري: 1- پژوهش حاضر، اولين گزارش از شكست خواب بذر هشت جمعيت ايراني از گونه ي گل راعي به صورت درون شيشه اي است. 2- براي نخستين بار در سطح كشور، منشاء جغرافيايي بذرها در مطالعات جوانه زني گل راعي مطرح شده است.3- استفاده از تركيب تغيير يافته ي محيط غذايي موراشيگ- اسكوگ براي شكست خواب بذر گل راعي يك روش كاملاً جديد است.