بررسي تيمارهاي مختلف هورموني و دمايي بر شكستن خواب بذر اسطوخودوس (Lavandula angustifolia)

مقدمه: اسطوخودوس (Lavandula angustifolia L.) يكي از مهم‌ترين گياهان متعلق به تيره نعنا (Lamiaceae) مي‌باشد كه در طب سنتي و دارويي داراي كاربرد مثبت و فراواني است. يكي از مشكلات توليد نشاء از بذر اسطوخودوس، خواب بذر آن است كه موجب افزايش مصرف بذر مي‌شود. در اين راستا، آزمايشي به‌منظور بررسي تيمارهاي مختلف بر شكستن خواب بذر گياه اسطوخودوس و اندازه‌گيري شاخص‌هاي جوانه‌زني و رشد گياهچه، انجام شد. مواد و روش‌ها: آزمايشي در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار در آزمايشگاه اكوفيزيولوژي پژوهشكده گياهان دارويي كرج در سال 1397 انجام شد. آزمايش شامل 14 تيمار مؤثر بر شكستن خواب بذر شامل شاهد، تيمارهاي كاربرد هورمون اسيد جيبرليك با غلظت‌هاي 250، 500، 750 و 1000 ميلي‌گرم بر ليتر، تيمار سرمادهي 7، 14 و 21 روز سرمادهي در يخچال و تيمارهاي تلفيقي شامل 7 روز سرمادهي در يخچال+ اسيد جيبرليك 500 ميلي‌گرم بر ليتر، 14 روز سرمادهي در يخچال+ اسيد جيبرليك 500 ميلي‌گرم بر ليتر، 7 روز سرمادهي در يخچال + اسيد جيبرليك 1000 ميلي‌گرم بر ليتر، 14 روز سرمادهي در يخچال + اسيد جيبرليك 1000 ميلي‌گرم بر ليتر، 30 دقيقه در آب 40 درجه سلسيوس + 14 روز سرمادهي و 30 دقيقه در آب 40 درجه سلسيوس+14 روز سرمادهي +اسيد جيبرليك 500 ميلي‌گرم بر ليتر بود. يافته‌ها: نتايج حاصل از آزمايش نشان داد، بيشترين درصد جوانه‌زني (70.67 درصد)، شاخص جوانه‌زني (246) با تيمار اسيد جيبرليك 750 ميلي‌گرم بر ليتر و بيشترين طول گياهچه (6.23 سانتي­متر)، طول ساقه‌چه (5.52 سانتي­متر)، وزن تر گياهچه (0.57 گرم) با تيمار اسيد جيبرليك 500 ميلي‌گرم بر ليتر بدست آمد. درحاليكه كمترين ميانگين زمان جوانه‌زني (4.12 روز) در تيمار اسيد جيبرليك 1000 ميلي‌گرم بر ليتر بدست آمد. كاربرد توأم 7 روز سرمادهي در يخچال+ اسيد جيبرليك 500 ميلي‌گرم بر ليتر نيز تيماري بود كه اختلاف معني‌داري با تيمارهاي غلظت مختلف اسيد جيبرليك نداشت. در نتيجه غلظت پايين اسيد جيبرليك همراه با 7 روز سرمادهي همان كارآيي غلظت‌هاي بالاتر اسيد جيبرليك به تنهايي را دارد. هم‌چنين تيمار 14 روز سرمادهي+اسيد جيبرليك 1000 ميلي‌گرم بر ليتر و تيمار 30 دقيقه در آب 40 درجه+14 روز سرمادهي+اسيد جيبرليك 500 ميلي‌گرم بر ليتر، كم‌ترين طول ساقه‌چه (0.78 و 0.82 سانتي­متر)، گياه‌چه (0.99 و 1.04 سانتي­متر) و وزن تر (0.013 و 0.01 گرم) را سبب شدند كه نشان دهنده اثرات منفي افزايش مدت سرمادهي و كاربرد آب 40 درجه سلسيوس بود. نتيجه­ گيري: در نهايت مشخص گرديد كه خواب بذر اسطوخودوس از نوع فيزيولوژيكي غير عميق و متوسط است و اسيد جيبرليك جايگزين مناسبي براي سرمادهي مي‌باشد. بهترين تيمار جهت شكستن خواب بذر اسطوخودوس استفاده از اسيد جيبرليك با غلظت 750 ميلي‌گرم بر ليتر مي‌باشد. جنبه‌هاي نوآوري: 1- در شكست خواب بذر گياه اسطوخودوس اسيد جيبرليك جايگزين مناسبي براي سرمادهي است. 2- پيش نياز توليد نشاء از بذر گياه اسطوخودوس، شكستن خواب بذر اين گياه است.