اثرات شكار پيش از پراكنش بذر روي گونه هاي گون نادر و فراوان در منطقه كرسنك استان چهارمحال و بختياري

مقدمه: شكار سرنوشت مشترك اكثر بذرهاي توليدشده توسط گياهان است. از دست رفتن بذرها در اثر شكار مي‌تواند براي گياهان زيان‌بار باشد و موجب نادر شدن گونه‌هاي گياهي گردد زيرا گونه‌هاي نادر در برابر انقراض از طريق فرايندهايي كه سازوكار‌هاي پراكنش گياه را مختل مي‌كنند آسيب‌پذير هستند. لذا هدف از اين تحقيق بررسي اثرات شكار بذر پيش از پراكنش، بين گونه‌هاي گون نادر و همتايان فراوان آن‌ها بود. مواد و روش‌ها: به منظور بررسي اثرات شكار پيش از پراكنش بذر، 12 گونه گون شامل 6 گونه گون با فرم رويشي علفي (شامل سه گونه با وضعيت نادر (A. caraganae، A. heterophyllus و Astragalus holopsilus) و سه گونه با وضعيت فراوان (A. angustiflorus، A. curvirostris و A. effusus) و 6 گونه گون با فرم رويشي بوته‌اي (شامل سه گونه با وضعيت نادر (A. cephalanthus، A. camphylanthus و A. cemerinus) و سه گونه با وضعيت فراوان (A. verus، A. susianus و A. rhodosemius) در سال‌هاي 1397 و 1398 مورد مقايسه قرار گرفت. از هر گونه تعداد 20 پايه گياهي و از هر پايه گياهي تعداد 10 غلاف (براي هر گونه 200 غلاف)، به طور تصادفي انتخاب و هم براي غلاف‌ها و هم براي بذرهاي اين گونه‌ها پارامترهاي سطح، محيط، طول، عرض، نسبت طول به عرض، كرويت و مسافت بين تقاطع طول و عرض از مركز بذر اندازه‌گيري و مقايسه شد. همچنين توده غلاف و توده بذر، تعداد غلاف و بذر مورد حمله شكارگرها، تعداد بذر سالم، شكل غلاف و شكل بذر گونه‌ها مورد مقايسه قرار گرفت. يافته‌ها: نتايج به دست آمده از مقايسات ميانگين ويژگي‌هاي ريخت‌شناسي بذر بين گونه‌هاي گون علفي و بوته‌اي نشان داد بيشترين و كمترين اندازه از سطح بذر، محيط بذر، طول بذر و عرض بذر، نسبت طول به عرض بذر، كرويت بذر و تقاطع طول و عرض بذر مربوط به گونه‌هاي گون فراوان بود. در مورد گونه‌هاي گون بوته‌اي بيشترين اين ويژگي‌ها مربوط به گونه‌هاي گون فراوان و كمترين اين ويژگي‌ها مربوط به گونه‌هاي گون نادر بود. نتايج ويژگي‌هاي ريخت‌شناسي غلاف بين گونه‌هاي گون علفي و بوته‌اي نشان داد بيشترين و كمترين اين ويژگي‌ها مربوط به هر دو گروه گونه‌هاي گون فراوان و نادر بود. نتايج مقايسه ميانگين‌ها در مورد توده بذر، تعداد بذر آسيب‌ديده، تعداد بذر سالم و شكل بذر تحت تأثير فعاليت شكارگرهاي پيش از پراكنش بين گونه‌هاي گون علفي نشان داد بيشترين و كمترين توده بذر و تعداد بذر آسيب‌ديده مربوط به گونه‌هاي گون فراوان بود. همچنين بيشترين و كمترين تعداد بذر سالم و شكل بذر مربوط به گونه گونه‌هاي گون نادر بود. در بين گونه‌هاي گون بوته‌اي بيشترين توده بذر، تعداد بذر آسيب ديده، تعداد بذر سالم و شكل بذر مربوط به گونه‌هاي گون فراوان بود. كمترين اين ويژگي‌ها مربوط به گونه‌هاي گون نادر بود. نتيجه‌گيري: نتايج كلي نشان داد هر چه گونه‌ها قادر به توليد بذرهاي با اندازه‌هاي بزرگتر و كوچكتر باشند وضعيت پراكنش بهتري دارند و هر چه توده بذر و توده غلاف گياه بيشتر باشد و شكل بزرگ‌تري داشته باشند شكارگرها به ميزان بيشتري به آن گونه‌ها حمله مي‌كنند ولي ميزان حمله شكارگرها منجر به نادر بودن گونه‌ها نمي‌شود. جنبه‌هاي نوآوري: 1- نقش شكارگرهاي پيش از پراكنش بذر روي گونه‌هاي گون نادر و فراوان بررسي شد. 2- ويژگي‌هاي ريخت‌شناسي بذر و فرم رويشي گونه‌هاي گون نادر و فراوان مورد مقايسه قرار گرفت.