تأثير پيش‌تيمار با عصاره جلبك (Ascophyllum nodosum) بر صفات جوانه‌زني و رشد هتروتروفيك بذرهاي سويا (Glycine max) در شرايط پيري

مقدمه: پيري بذر، پديده اي است كه در طول عمر هر بذر ممكن است رخ دهد. تغييراتي كه در طي پيري رخ مي دهد بر كيفيت بذر تأثير مي گذارند. با پيري بذر، قدرت بذر اولين جزء از كيفيت بذر است كه كاهش مي يابد و به دنبال آن ظرفيت جوانه زني، رشد و استقرار گياهچه نيز كاهش نشان مي دهد. يكي از راهكارهاي تحريك جوانه زني و افزايش استقرار گياهچه ها در بذر‌هاي فرسوده استفاده از پيش تيمار بذرها با مواد مختلف است. از جمله اين مواد مي توان به عصاره جلبك دريايي اشاره كرد. هدف از اين تحقيق بررسي تأثير پيش تيمار با عصاره جلبك دريايي بر صفات جوانه زني و رشد هتروتروفيك بذرهاي غيرفرسوده و فرسوده سويا بود. مواد و روش ها: آزمايش در سال 1398 در آزمايشگاه دانشكده كشاورزي دانشگاه صنعتي شاهرود طراحي و اجرا شد. تيمارها شامل پيري بذر در دو سطح (بذرهاي غير فرسوده و بذرهاي فرسوده) و پيش تيمار بذر با عصاره جلبك دريايي در هفت سطح (بدون پيش تيمار، آب مقطر، 0.1، 0.2، 0.3، 0.4 و 0.5 درصد) بود. اين آزمايش بصورت فاكتوريل در قالب طرح پايه كاملاً تصادفي در سه تكرار در محيط ژرميناتور انجام شد. بذرها با قرار گرفتن در دماي 41 درجه سلسيوس و رطوبت نسبي 95 درصد به مدت 72 ساعت فرسوده شدند. پيش تيمار بذرها با عصاره جلبك دريايي با رعايت اصول هوادهي بذر به مدت شش ساعت انجام شد. يافته ها: پيري موجب كاهش درصد و سرعت جوانه زني، نسبت رشد آلومتريك، شاخص بنيه طولي گياهچه، كارايي استفاده از ذخاير و شاخص بنيه بذر گرديد. ميزان مالون دي آلدهيد و هدايت الكتريكي بذرهاي فرسوده به ترتيب 37.68 و 38.32 درصد بيشتر از بذرهاي طبيعي بود. پيش تيمار بذرها با 0.1، 0.2 و 0.3 درصد عصاره جلبك دريايي موجب افزايش معني دار سرعت جوانه زني، شاخص جوانه زني و كارايي استفاده از ذخاير بذر گرديد. برش‌دهي  برهم‌كنش پيري و عصاره جلبك نشان داد كه كاربرد 0.1، 0.2 و 0.3 درصد عصاره جلبك در شرايط طبيعي موجب افزايش درصد جوانه زني و شاخص بنيه بذر گرديد. پيش تيمار بذرهاي فرسوده با 0.1، 0.2 و 0.3 درصد عصاره جلبك به ترتيب موجب افزايش 8.73، 8 و 15 درصدي در جوانه زني نسبت به شاهد (بذرهاي فرسوده بدون دريافت پيش تيمار) گرديد. استفاده از آب مقطر و تمامي سطوح عصاره جلبك دراين پژوهش موجب افزايش شاخص بنيه بذر و كاهش هدايت الكتريكي گرديد. ميزان مالون دي آلدهيد موجود در بذرهاي فرسوده با كاربرد تمامي سطوح عصاره جلبك كاهش يافت. استفاده از 0.2، 0.3، 0.4 و 0.5 درصد عصاره موجب افزايش مقدار استفاده از ذخاير و كسر ذخاير مصرف شده در بذرهاي فرسوده گرديد. نتيجه گيري: در نهايت در محدوده پژوهش انجام شده بين غلظت هاي مورد استفاده، غلظت 0.3 درصد عصاره جلبك بهتر از ساير غلظت ها بود. هم چنين مي توان پيشنهاد نمود كه كاربرد عصاره جلبك دريايي به صورت پيش تيمار بذري سبب بهبود اثرات پيري بذر در گياه سويا مي گردد. جنبه هاي نوآوري: 1- بررسي تأثير پيش تيمار بذرهاي طبيعي و فرسوده سويا با عصاره جلبك دريايي با غلظت هاي 0.1 تا 0.5 درصد براي اولين بار انجام شد. 2- استفاده از غلظت 0.3 درصد عصاره جلبك براي پيش تيمار بذرهاي سويا به عنوان بهترين غلظت معرفي گرديد. 3- عصاره جلبك دريايي به عنوان يك آنتي اكسيدان مهم موجب بهبود صفات فيزيولوژيك در بذرهاي فرسوده سويا معرفي شد.