اثر تغذيه و رطوبت خاك گياه مادري بر كيفيت و خصوصيات بيوشيميايي بذر بالنگو شهري (Lallemantia iberica)

مقدمه: بالنگو شهري گياهي يكساله، متعلق به خانواده نعناعيان است. امروزه بذر آن به دليل دارا بودن موسيلاژ و روغن زياد در صنايع غذايي و دارويي كاربرد فراوان دارد. رطوبت خاك، تغذيه، نور و دما محيط مادري در رشد گياهان نقش مهمي دارند، اما در زمان رشد و نمو بذر، اثر رطوبت خاك بر عملكرد و خصوصيات كيفي بذر بيشتر است. اثرات مثبت تغذيه گياه مادري با كود مايكوريزا مي تواند بر بهبود كيفيت بذر نمو يافته در شرايط كم آبي مؤثر باشد. علت بهبود كيفيت بذرهاي نمو يافته در شرايط تلقيح مايكوريزا، تعادل آبي آن ها در شرايط كم آبي و در نتيجه جذب بيشتر آب و عناصر غذايي گزارش شده است. جذب عناصر غذايي توسط گياه مادري مي تواند نقش به سزايي در بهبود جوانه زني و خصوصيات كيفي بذرهاي نمو يافته در شرايط تنش خشكي داشته باشد. مواد و روش‌ها: آزمايش مزرعه‌اي به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار طي سال هاي 98-1397 و 99-1398 اجرا شد. تيمارهاي آزمايش شامل رژيم آبياري (30، 60 و 90 درصد تخليه آب قابل استفاده خاك) و كود مايكوريزا (عدم تلقيح و تلقيح) بود. يافته ها: نتايج نشان داد با كاهش محتواي رطوبتي خاك محيط مادري سبب كاهش جوانه زني بذر و شاخص كيفيت بذر توليدي شد. ميزان درصد جوانه زني (51.20%) و سرعت جوانه زني (7%)، شاخص بنيه بذر (27.70%)، طول گياهچه (28.3%)، وزن خشك گياهچه (34.80%)، موسيلاژ بذر (75.40%)، فسفر (45.5%) و نيتروژن بذر (27.30%)، روغن بذر (14.60%)، فعاليت آنزيم كاتالاز (35.25%) و آسكوربات پراكسيداز (25.70%) بذرهاي نمو يافته در رژيم آبياري 60 درصد تخليه آب قابل استفاده خاك و كود مايكوريزا نسبت به شاهد (رژيم آبياري 30 درصد تخليه آب قابل استفاده خاك و بدون كود مايكوريزا) افزايش يافت. در مقايسه با رژيم آبياري 30 درصد تخليه آب قابل استفاده خاك و بدون كود مايكوريزا، متوسط زمان جوانه زني (17%) و پراكسيداسيون ليپيد (41.10%) رژيم آبياري 90 درصد تخليه آب قابل استفاده خاك و بدون كود مايكوريزا افزايش يافت. نتيجه گيري: براساس نتايج اين مطالعه، كاهش رطوبت خاك بيشتر از 60 درصد تخليه آب قابل استفاده خاك گياه مادري منجر به كاهش كيفيت بذر شد، اما تغذيه گياه مادري با تلقيح مايكوريزا به دليل جذب آب و عناصر غذايي، نقش مؤثري بر بهبود و افزايش كيفيت بذرهاي نمو يافته در شرايط كم آبي داشت. جنبه هاي نوآوري: 1- شاخص هاي جوانه زني و رشد گياهچه، خصوصيات كيفي و بيوشيميايي بذرهاي نمو يافته بالنگو شهري در شرايط مختلف آبياري بررسي گرديد. 2- تاثير مايكوريزا بر ميزان جذب عناصر غذايي و محتواي روغن، فعاليت آنزيم هاي آنتي اكسيدان بذرهاي نمو يافته تحت رژيم هاي مختلف آبياري بررسي شد. 3-ميزان آسيب وارد به ساختار ليپيد سلولي در بذرهاي نمو يافته در رژيم هاي متفاوت آبياري و كود مايكوريزا بررسي شد.