مطالعه اثر اسيد ساليسيليك بر جوانه‌زني و رشد اوليه گياهچه عدس‌الملك بومي طالخونچه اصفهان (Securigera securidaca) در شرايط تنش شوري

مقدمه: عدس الملك گياهي دولپه، يكساله و دگر گرده افشان بوده كه بطور عمده در ايران در استان هاي فارس، خوزستان و آذربايجان شرقي يافت مي شود. بذر اين گياه در درمان كلسترول و قند خون كاربرد دارد. تنش هاي غيرزنده مانند شوري از عوامل مهم در كاهش رشد گياهان به شمار مي روند. هر چند شوري مي تواند بر رشد گياه تاثير بسزايي داشته باشد اما شدت آن به طول مدت شوري، نوع املاح، گونه گياهي و مرحله رشد گياه وابسته است. در فرآيند جوانه زني بذر بيشترين اثر تنش شوري بر درصد و سرعت جوانه زني و طول ريشه چه و ساقه چه در گياه مي باشد زيرا افزايش غلظت يون در محيط رشد گياه سبب پايين آمدن پتانسيل آب محيط شده و همچنين برخي از يون ها سبب بروز سميت در گياهان مي گردند. لذا بررسي وضعيت جوانه زني گياهان در شرايط تنش شوري و كاربرد تركيباتي مانند اسيد ساليسيليك در جهت افزايش مقاومت گياهان به تنش در مناطق شور مي تواند راهنماي كشت گياهان در شرايط فوق باشد. به همين منظور مطالعه اثر اسيد ساليسيليك بر جوانه زني و پارامترهاي رشد عدس الملك در شرايط شوري به عنوان هدف اين تحقيق در نظر گرفته شد. مواد و روش ها: آزمايش حاضر بصورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي در 3 تكرار در شرايط ژرميناتور در آزمايشگاه مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي فارس انجام گرديد. تيمارهاي آزمايش شامل 5 سطح تنش شوري (پتانسيل هاي اسمزي صفر، 0.3 -، 0.6 -، 0.9 - و 1.2 - مگاپاسكال) و 3 سطح اسيد ساليسيليك  (صفر، 1 و 2 ميلي مولار) كه بذرها به مدت 24 ساعت در محلول مربوطه خيسانده شد بودند. پس از اتمام دوره آزمايش (هشت روز)، درصد و سرعت جوانه زني، ضريب سرعت جوانه زني، شاخص بنيه بذر، طول و وزن تر و خشك ريشه چه و ساقه چه اندازه گيري و محاسبه گرديد. يافته ها: نتايج نشان داد كه كليه پاسخ هاي گياهي تحت تاثير پتانسيل هاي اسمزي مختلف كاهش معني داري در سطح يك درصد در مقايسه با نمونه شاهد را نشان دادند. درصد جوانه زني 91.11 درصد به عنوان بالاترين ميانگين جوانه زني در شرايط عدم تنش شوري و با كاربرد 1 ميلي مولار اسيد ساليسيليك  بدست آمد. در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻴﻦ ميانگين هاي مربوط به اثر اسيد ساليسيليك، كمترين ميانگين طول ساقه چه (6.35 ميلي متر) مربوط به تيمار شاهد و بيشترين آن (10.88 ميلي متر) مربوط به محلول 1 ميلي مولار اسيد ساليسيليك  بدست آمد كه بيانگر 71.34 درصد افزايش مي باشد. همچنين خيساندن بذرها توسط اسيد ساليسيليك  باعث 84.98 درصد افزايش در وزن تر ريشه چه شد. افزايش سطح تنش شوري به ترتيب سبب 96.30 و 94.62 درصد كاهش در ميانگين هاي وزن خشك ريشه چه و ساقه چه گرديد. نتيجه گيري: خيساندن بذرهاي عدس الملك بومي طالخونچه اصفهان توسط اسيد ساليسيليك  باعث بهبود جوانه زني در شرايط تنش شوري گرديد. بنابراين قرار دادن بذرها قبل از كاشت در محلول يك ميلي مولار اسيد ساليسيليك مي تواند جهت بهبود جوانه زني بذر عدس الملك تحت شرايط تنش شوري  مورد استفاده قرار گيرد. جنبه هاي نوآوري: 1-مناسب ترين غلظت اسيد ساليسيليك  جهت خيساندن بذر به منظور افزايش مقاومت گياهان به تنش شوري غلظت يك ميلي مولار مي باشد. 2- خيساندن بذر عدس الملك در محلول اسيد ساليسيليك  قبل از كاشت سبب افزايش در جوانه زني، شاخص بنيه بذر و طول و وزن ريشه چه و ساقه چه در شرايط تنش شوري و همچنين در شرايط غير شوري مي گردد.