قلمرو فقه و اخلاق

شناخت دقيق مرزهاي هر علم ازجمله مباني مهم ساخت يك نظام هماهنگ و استنباطي دقيق در حيطه علوم انساني است. اشتراكات فقه و اخلاق در ناحيه موضوع و محمول و قرابت زياد آنها در منابع و روش‌ها نيازمند تبيين بيشتر حدود اين دو علم است. مسئله اين است كه ما چگونه مي‌توانيم گزاره‌هاي فقهي را از گزاره‌هاي اخلاقي بازشناسي كنيم؟ تا اين مسئله حل نگردد و قلمرو هريك از آنها روشن نشود، استنباطات فقهي و اخلاقي قادر به تعيين يك نظام جامع نخواهند بود و بايد منتظر رويكردهاي افراطي و تفريطي در اين دو حوزه باشيم. گروهي سخن از حذف فقه براي حفظ اخلاق مي‌گويند و برخي روش فقهي خود را به‌مثابه تنها روش معتبر تلقي مي‌كنند. اين تحقيق به هدف تعيين قلمرو دانش‌هاي فقه و اخلاق انجام شده است. روش گردآوري اطلاعات كتابخانه‌اي و روش تحقيق تبييني ـ تحليلي است. نتيجه اينكه علم فقه به رعايت حدود مي‌خواند، و اخلاق به كمالات روحي و معنوي دعوت مي‌كند. فقه به سبب كاركرد خاص خود، عموماً به مصالح نوعي و منابع نقلي نظر مي‌نمايد، ولي علم اخلاق با توجه به استقلال ثبوتي خود، به تعداد مراتب ممكن، حكم اخلاقي صادر مي‌كند. غايت يكي از نقاط مهمي است كه تمايز اين دو علم را روشن‌تر مي‌كند.