بررسي و نقد تحليلي سند، منبع و دلالت روايات مدح و ذم جريان تصوف بر اساس آموزه‌هاي علوم حديث

قرآن ‌كريم به‌صراحت در مورد تصوف، مطلبي را بيان نكرده، ولي در منابع روايي شيعه، احاديث بسياري دربارۀ ذم تصوف و منابع صوفيه و دو كتاب شيعي، روايات اندكي در مدح آنان وجود دارد؛ روايات مدح، اخبار آحاد و روايات ذم، داراي تواترند. روايات مدح تعابيري مبالغه‌آميز و ناهمگون با ديگر روايات داشته و روايات ذم، مشتمل بر ذم اصل تصوف، ذم آيين و مراسم، ذم سران و ذم مباني معرفت‌شناسي صوفيه است. اين جريان، با عرفان و معنويت ناب اسلامي، كاملاً متفاوت، بلكه متعارض است. پژوهش حاضر با روش توصيفي‌تحليلي، به نقل متن و اعتبارسنجي سند و دلالت روايات مدح و نمونه‌هايي از روايات ذم تصوف پرداخته‌ است؛ يافته‌هاي اين پژوهش، مدلل ساخته ‌است كه روايات مدح كه يا مرسل‌اند يا مشتمل بر قيل در آغاز، از حيث سند، منبع و دلالت، دچار ضعف و كاستي بسياري است؛ درحالي‌كه روايات ذم، مسند و داراي سند صحيح يا موثق بوده و از تعاضد سندي و مضموني روايات هم‌خانواده، نيز برخوردار و از نظر دلالت، داراي صراحت و روشني تمام است. بر اين اساس، ضعيف دانستن روايات ذم و پيشنهاد اجراي قواعد تعادل و تراجيح مبني بر جمع يا طرح هر دوي آن‌ها، از سوي برخي از سران صوفيه، مردود و ناموجه است؛ چنان‌كه ادعاي انصراف روايات ذم از صوفيه شيعه يا صوفيه زمان حاضر، با اطلاق روايات ذم و همساني و اشتراك صوفيه شيعه با آن‌ها ناسازگار است.