مؤلفه‌هاي ادبيات دياسپورا در آثار محمدآصف سلطان‌زاده

ادبيّات دياسپورا ادبيّاتي است كه روايت گر صداي حاشيه به‌صورت ابهام آلود است. در اين ادبيّات، شخصيّت هاي مهاجر، نه به سرزمين خويش تعلّق دارند و نه به سرزمين ميزبان. روشنفكر مهاجر، چون در سرزمين ميزبان، «ديگر بودگي» را تجربه كرده است، از مشاهدات و تجربيات خود در آنچه بر وي و ديگر مهاجران رفته، دست به آفرينش ادبي مي زند. محمدآصف سلطان‌زاده، نويسندۀ افغاني، يكي از آن روشنفكران دياسپوراست كه در سال 1365 به دنبال ناامني افغانستان در كودتاي كمونيستي، به سرزمين ايران و سپس دانمارك مهاجرت كرد. سلطان زاده، با بيان آنچه بر مهاجران افغان در سرزمين ايران رفته، خودكم تر بيني مهاجران، ترس و نگراني، احساس نوستالژيك و هويّت تركيبي آنان را نشان مي دهد. پژوهش حاضر، با هدف پرداختن به مؤلّفه هاي ادبيّات دياسپورا در آثار سلطان زاده، به ويژه «نوروز فقط در كابل با صفاست» و «تويي كه سرزمين ات اينجا نيست»، براي پاسخ به اين پرسش بنيادي كه مهاجران افغانستان، در سرزمين هاي ديگر چگونه به موضوع مهاجرت نگريسته اند؟، به شيوۀ توصيفي- تحليلي انجام شده است. فرجام اين پژوهش، به اينجا مي رسد كه نويسنده خود را صداي خاموش مهاجران افغان مي داند و يأس و نااميدي آنها را فرياد مي زند. در اين دو اثر، فضاي سياه سرزمين خود و سرزمين ميزبان، وضعيّت نابرابر ميزبان و ميهمان و چهرۀ سراسر شرم و شكست مهاجران را ترسيم مي كند. چون براي مهاجران، فضاي كشور ميزبان با فضاي هويّت‌ساز «خود» متفاوت بوده، با نااميدي از دست يابي به آينده اي كه در ذهن خود ساخته بودند، به گذشتۀ سركوب‌شدۀ خود مي پردازند و پس از تجربۀ زندگي در كشور ميزبان، گفتمان انسان‌دوستي و نگاه فراقوميتي و نژادي را به چالش مي كشند. از طرفي ديگر، عنوان هر دو داستان به‌خوبي فضاي دياسپوريك آن را آشكار مي‌سازد؛ چرا كه ميل بازگشت به وطن در نويسنده  بسيار قوي است و تنها فضاي كابل است كه صفا و صميميت براي او ايجاد مي كند و هر مكاني غير از آنجا، سرزمينش محسوب نمي‌گردد.