اثر كاربرد قارچ Rhizophagus intraradices و كود شيميايي بر عملكرد و اجزاي عملكرد گلرنگ و نخود در كشت مخلوط

سابقه و هدف: كشت مخلوط به عنوان انقلاب سبز جديد مي‌تواند با استفاده بهتر از منابع، زمينه را براي توليد پايدار فراهم كند. در مديريت پايدار بوم‌ نظام‌هاي كشاورزي، كاربرد كودهاي زيستي بويژه ميكوريزا به‌عنوان مكمل يا جايگزين كودهاي شيميايي از اهميت بالايي برخوردار است. بر همين اساس مطالعه اي با هدف ارزيابي اثر قارچ Rhizophagus intraradices و كودهاي شيميايي بر عملكرد و اجزاي عملكرد گلرنگ و نخود در كشت مخلوط اجرا گرديد.مواد و روش ها: يك آزمايش مزرعه اي به‌صورت فاكتوريل بر پايه طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 20 تيمار و سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه مراغه در سال زراعي 1398 اجرا گرديد. فاكتور اول شامل الگوهاي مختلف كشت (P1: كشت خالص گلرنگ، :P2 كشت خالص نخود، :P3 كشت يك رديف گلرنگ+ يك رديف نخود، :P4 كشت سه رديف گلرنگ+ دو رديف نخود و :P5 كشت، چهار رديف گلرنگ+ دو رديف نخود) و فاكتور دوم شامل منابع مختلف كودي:F1) عدم كاربرد كود، :F2 قارچ ميكوريزا (Rhizophagus intraradices)، :F3 كود شيميايي توصيه شده و F4: 50 درصد كود شيميايي+ قارچ ميكوريزا) بودند.يافته‌ها: نتايج نشان داد بيشترين عملكرد دانه گلرنگ (6/ 1906 كيلوگرم در هكتار) و نخود ( 765 كيلوگرم در هكتار) در كشت خالص با كاربرد تلفيقي 50 درصد كود شيميايي+ قارچ ميكوريزا مشاهده شد. علاوه بر اين، بيشترين درصد روغن (28/51 درصد) و عملكرد روغن (508/71 كيلوگرم در هكتار) گلرنگ به‌ترتيب در الگوهاي كشت چهار رديف گلرنگ + دو رديف نخود و و كشت خالص با كاربرد تلفيقي 50 درصد كود شيميايي+ قارچ ميكوريزا حاصل شد. عليرغم كاهش عملكرد دانه گلرنگ و نخود در كشت مخلوط نسبت به كشت خالص، شاخص نسبت برابري زمين سودمندي كشت مخلوط را تأييد كرد، به طوري كه در تمام تيمارهاي كشت مخلوط نسبت برابري زمين بالاتر از يك بود و بيشترين مقدار اين شاخص (1/89) در تيمار يك رديف گلرنگ + يك رديف نخود با كاربرد 50 درصد كود شيميايي+ قارچ ميكوريزا مشاهده شد. نتيجه‌گيري: با توجه به شاخص‌هاي نسبت برابري زمين، بهروه‌وري سيستم و شاخص مالي مخلوط، الگوي كشت يك رديف گلرنگ+ يك رديف نخود همراه با كاربرد تلفيقي 50 درصد كود شيميايي+ قارچ ميكوريزا نه تنها منجر به ايجاد تنوع در اكوسيستم‌هاي كشاورزي و پايداري توليد شد، بلكه در افزايش درآمد اقتصادي و بهره‌وري استفاده از زمين‌هاي كشاورزي نيز موثر است. در نتيجه استفاده از كودهاي زيستي در كشت مخلوط ميتواند اثرات زيانبار كودهاي شيميايي را روي محيط زيست كاهش دهد.