گزينش لاين‌هاي جو لخت با استفاده از شاخص انتخاب ژنوتيپ ايده‌آل (SIIG) در مناطق اهواز و داراب

سابقه و هدف: جو (Hordeum vulgare L.) داراي وسيع‌ترين گستره پراكندگي جغرافيايي در بين همه غلات است. تحقيقات و توسعه جو بدون‌پوشينه در حال حاضر، تأكيد بيش‌تري بر خوراك دام، صنايع غذايي و مصارف صنعتي دارد. از آنجايي‌كه صنايع مختلف ويژگي‌هاي خاصي را مي‌طلبند، انتخاب تنوع اهميت بيش‌تري پيدا مي‌كند. هدف از اين تحقيق، ارزيابي و انتخاب لاين‌هاي برتر جو لخت با عملكرد بالا و خصوصيات زراعي مطلوب با استفاده از شاخص انتخاب ژنوتيپ ايده‌آل بود. مواد و روش‌ها: به‌منظور گزينش لاين‌هاي برتر جو لخت در مناطق گرم كشور به‌ويژه اهواز و داراب، تعداد 72 لاين خالص در قالب طرح بدون تكرار حجيم شده (آگمنت) به‌همراه سه شاهد (رقم لوت و دو لاين اميد‌بخش EHB-87-4 و EHB-85-9) بررسي شد. اين تحقيق در مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان و ايستگاه تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي داراب در سال زراعي 1400-1399 انجام شد. به‌منظور انتخاب بهترين لاين‌هاي جو لخت براي اهواز و داراب به‌طور جداگانه و انتخاب برترين لاين‌ها براي هر دو منطقه از نظر عملكرد دانه و ساير صفات مورد بررسي به‌طور هم‌زمان، از شاخص انتخاب ژنوتيپ ايده‌آل (SIIG) استفاده شد. شاخص SIIG بر اساس صفات عملكرد دانه، تعداد روز تا ظهور سنبله، تعداد روز تا رسيدگي فيزيولوژيك، ارتفاع بوته و وزن هزار‌دانه محاسبه شد. يافته‌ها: نتايج تجزيه واريانس صفات زراعي جو لخت نشان داد كه بين بلوك‌ها تفاوت معني‌داري در هر دو منطقه اهواز و داراب وجود نداشت (به‌جزء وزن هزار‌دانه در داراب). مقادير وارثت‌پذيري صفات مورد بررسي در مواد ژنتيكي ارزيابي شده پايين بود، به‌طوري‌كه بيش‌ترين و كم‌ترين مقدار وراثت‌پذيري لاين‌هاي خالص به‌ترتيب مربوط به صفات تعداد روز تا رسيدگي (0.37) و عملكرد دانه (0.01) بود. نمودار گرمايي نشان داد كه بيش‌ترين طول دوره رسيدگي، ظهور سنبله، ارتفاع بوته و عملكرد دانه مربوط به ايستگاه داراب بود. نتايج شاخص SIIG در اهواز نشان داد كه تعداد 19 لاين جو لخت با مقادير 0.600≤SIIG و در داراب تعداد 24 لاين جو لخت با مقادير0.500≤SIIG جزو لاين‌هاي برتر در اين مناطق بودند. بر اساس نتايج ميانگين شاخص SIIG، لاين‌هاي شماره‌ 52، 22، 33، 66، 5، 53، 24، 48، 18، 27، 51، 25، 81، 21، 46 و 19 به‌ترتيب با مقادير 0.500≤SIIG در هر دو ايستگاه داراب و اهواز جزو لاين‌هاي برتر از نظر عملكرد دانه و ساير صفات زراعي بودند. نتيجه‌گيري: در مجموع لاين‌هاي شماره‌ 52، 22، 33، 66، 5، 53، 24، 48، 18، 27، 51، 25، 81، 21، 46 و 19 براي آزمايشات پيشرفته انتخاب و توصيه شدند. همچنين، شاخص SIIG يك روش موثر و كاربردي در انتخاب ژنوتيپ‌هاي برتر است.