رب‌النّوع انساني يا حقيقت نفس ناطقه از ديدگاه افضل‌الدّين كاشاني

افضل‌الدّين كاشاني از جمله فيلسوفاني است كه بر سياق حكماي اشراقي، به دو عالم جسماني و روحاني قائل است و براي هر نوعي از انواع در اين عالم جسماني، يك صورت نوعي به‌عنوان كلّي مطلق در عالم نفساني برمي‌شمارد. فلاسفۀ اسلامي - به‌ويژه اشراقيون –رب‌النّوع‌ انساني را برابر مي‌دانند با «عقل دهم» يا همان «روح‌القدس» (جبرئيل) كه واسطۀ فيض حقّ است. مسئلۀ اصلي مقالۀ حاضر آن است كه افضل‌الدّين كاشاني چه ديدگاهي درباب رب‌النّوع انساني دارد و حقيقت نفس آدمي را به‌عنوان اصل برين او چگونه تعريف مي‌كند؟ روش تحقيق در اين مقاله، روش تحليلي- توصيفي، بر مبناي مطالعات كتابخانه‌اي است. داده‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد كه باباافضل كاشاني برخلاف ديگر فلاسفه، حقيقت نفس انساني و رب‌النّوع او را فرشتۀ مرگ (عزرائيل) معرفي مي‌كند. تاكنون پژوهندگاني كه دربارۀ آثار باباافضل تحقيق كرده‌اند به اين وجه تمايز ديدگاه او و ديگر فلاسفه درباب ربّ‌النّوع انساني اشاره‌اي نكرد‌ه‌اند. نتايج تحقيق آن است كه با بررسي ديدگاه اين فيلسوف، پيوند ميان فلسفۀ اسلامي با حكمت و عرفان را روشن خواهد شد، چراكه باباافضل با طرح عزرائيل به‌عنوان ربّ‌النّوع انساني، حاصل كار نفس را مرگ اختياري يا مقام فنا مي‌داند.