بررسي «موجود اوّل» و صفات او در فلسفة فارابي (با تمركز بر آراء أهل المدينة الفاضلة و السياسة المدنيّة)

يكي از مهم‌ترين مسائل فلسفة فارابي، بحث از خدا و صفات او و بررسي رابطة او با ساير موجودات است. فارابي خدا را مبدأ وجود همة موجودات مي‌داند و او را «اوّل»، «موجود اوّل» و «سبب اوّل» مي‌خواند. موجود اوّل در انديشة فارابي نه تنها موجودي ا‌ست كه ساير موجودات در وجود به او وابسته‌اند؛ بلكه موجودات تنها به جهت ارتباطي كه با او دارند صلاحيت بررسي در مابعدالطبيعه را اخذ مي‌كنند. لذا شناخت دقيق موجود اول و ويژيگي‌هاي او و ارتباط او با ساير موجودات، از جمله مهم‌ترين و محوري‌ترين مسائل پژوهشي در حوزة فارابي‌شناسي‌ است. از آن‌جايي كه برخي از آثار منسوب به فارابي قطعي الانتساب نيستند و چارچوب فكري متمايزي از آثار قطعي فارابي دارند، در اين مقاله كوشش مي شود تا با توجه به اين امر، آراء اصيل فارابي استخراج شده و گزارش و تحليل دقيقي از آن‌ها ارائه شود. بر اساس آثار قطعي الانتساب، فارابي خدا را واجب الوجود نمي‌خواند و نظرية فيض را كه براي تبيين رابطة موجود اوّل با ساير موجودات طرح كرده، بر اساس وجوب و امكان داتي بنا نمي‌كند. همچنين با توجه به اينكه فارابي در آثار قطعي‌اش برهان مشخصي در اثبات موجود اوّل ندارد، در اين مقاله كوشش مي‌شود تا موضع فارابي نسبت به اثبات موجود اوّل در خلال عبارات و بياناتش بررسي شود. تعمق در آثار او نشان مي‌دهد كه نوعي برهان عليت از بيانات او قابل استخراج است.