نقد گفتماني پاسخ‌هاي فلسفه‌ي اسلامي معاصر (علامه طباطبايي و شهيد مطهري) به مسئله‌ي شر

مسئلۀ ديرپاي شر، كه خود شامل مجموعه‌اي از مسائل است، به طور كلي، به سه طريق تقرير شده است: 1. مسئلۀ منطقي شر (ناسازگاري منطقي وجود خدا و صفات او با وجود شر)؛ 2. مسئلۀ شاهدمحور شر (قرينه دانستن شر عليه معقوليت خداباوري)؛ 3. مسئلۀ اگزيستانسيال شر (ناسازگاري باورهاي ديني با تجربۀ زيستۀ شخص). مهم‌ترين دفاعيه‌هاي فلسفۀ اسلامي معاصر، كه در پاسخ به مسئلۀ منطقي شر مطرح شده است، عبارت‌اند از 1. موهوم بودن شر؛ 2. عدمي بودن شر؛ 3. نسبي بودن شر؛ 4. ضرورت وجود موجودي كه خير آن بيش از شرش است (ضرورت شر قليل در برابر خير كثير)؛ 5. ماده، منشأ اثر؛ 6. ضرورت شر براي تحقق خير؛ 7. ضرورت شر براي درك خير؛ 8. شر، حاصل جزء‌نگري؛ 9. شر، حاصل ديدگاه انسان؛ 10. شر، حاصل اختيار. از نظر فلسفۀ دين مدرن نقدهايي گفتماني به دفاعيه‌ها و تئوديسه‌هاي سنتي وارد شده است كه فلسفۀ اسلامي را نيز در بر مي‌گيرد. نقدهاي گفتماني همچون: 1. از جهت شخص دفاعيه‌پرداز و تئوديسه‌پرداز: نظري، سوژه‌محور، و غيرتاريخي؛ 2. از جهت ماهيت شرور: انتزاعي، ذات‌گرايانه، ناظرمحور، و درجه دوم؛ 3. از جهت زبان دفاعيه و تئوديسه: غيرتراژيك؛ 4. از جهت عمل دفاعيه‌پردازي و تئوديسه‌پردازي: در پي حرفه‌اي‌سازي و نظام‌مندي؛ و ... . از اين رو، پژوهش حاضر با روش توصيفي - تحليلي و انتقادي، و با رويكردي متفاوت به بررسي پاسخ‌هاي علامه طباطبايي و شهيد مطهري به مسئلۀ شر، و تحليل و ارزيابي انتقادات پيش‌گفته مي‌پردازد. بررسي اين انتقادات لزوم اصلاح، تكميل، ابداع و ارائۀ گونه‌هاي جديدي از دفاعيه‌ها در فلسفۀ اسلامي را ضروري مي‌سازد كه به طور خاص به جنبۀ عملي شر نيز توجه داشته باشد.