ارتباط ميان سرمايه انساني، بازبودن تجاري و تغييرات ساختاري در كشورهاي عضو اوپك: رهيافت خودرگرسيون‏برداري پانلي

نقش و اهميت سرمايه انساني به عنوان يكي از عوامل شتاب‏دهندۀ توسعه اقتصادي از گذشته مورد توجه پژوهشگران بوده و همچنان نيز ارتباط اين متغير با ساير عوامل تعيين‏كنندۀ آن از موضوعات مورد بحث است. سياست‏ها و متغيرهاي اقتصاديِ بسياري بر انباشت و سطح سرمايه انساني كشورها تأثير دارند. بر پايۀ مطالعات تجربي، تجارت و تغييرات ساختاري از جمله متغيرهاي مهمِ اثرگذار بر سرمايه انساني هستند كه با توجه به نتايج پژوهش‏هاي پيشين، ممكن است نوع ارتباط اين متغيرها، تحت شرايط مختلف و در كشورهاي گوناگون، متفاوت باشد. بدين ترتيب ارتباط آنها نيازمند شناخت و بررسي دقيق‏تر است. با توجه به اهميت موضوع، مطالعۀ حاضر در پي آن است تا ارتباط سرمايه انساني، بازبودن تجاري و تغييرات ساختاري را در كشورهاي منتخب عضو اوپك بررسي نمايد. براي نيل به اين هدف، از رويكرد خودرگرسيون‏برداري داده‏هاي پانلي در دورۀ زماني 1990- 2019 استفاده شده است. يافته‏هاي پژوهش حاضر و تجزيه و تحليل توابع واكنش آني حاكي از آن است كه اثر شوك تغييرات ساختاري بر سرمايه انساني كه با شاخص متوسط سال‏هاي تحصيل وارد مدل شده، مثبت و اثر شوك بازبودن تجاري بر سرمايه انساني منفي بوده است. مطابق نتايج تجزيۀ واريانس، بازبودن تجاري و شوك‏هاي ناشي از آن حتي در بلندمدت نيز سهم چنداني در توضيح تغييرات سرمايه انساني در كشورهاي عضو اوپك ندارد. به نظر مي‏رسد با افزايش بازبودن تجاري، افزايش تقاضايي كه در اين گروه كشورها ايجاد مي‏شود، در بخش مواد اوليه صادراتي است كه تقاضا را براي سرمايه انساني كم مي‏كند.