آجرهاي منقوش عصر آهن ايران: گونه‌شناسي و كاربرد

بررسي معماري و تزئينات وابسته بدان يكي از ابزارهاي اساسي باستان‌شناسان در جهت شناخت جوامع و فرهنگ‌هاي باستاني است. معماري عصر آهن ايران اما عليرغم اهميت آن به عنوان پيش‌درآمد معماري دوران تاريخي (ماد و هخامنشي) كمتر از آنچه شايسته بوده، مورد توجه قرار گرفته است. از جمله عناصر معماري عصر آهن كه آگاهي ما نسبت به آن‌ها طي چند دهه اخير به طور قابل ملاحظه‌اي افزايش يافته است، آجرهاي منقوشي است كه از مناطق شمال غرب، لرستان و مركز فلات ايران و محوطه‌هاي گوناگوني چون حسنلو، ربط، قلايچي، باباجان، سيلك، قلي درويش، شمشيرگاه و غلام‌تپه جعفرآباد به دست آمده‌اند. در مقاله پيش رو برآنيم كه ضمن توصيف آجرهاي منقوش عصر آهن، به گونه‌شناسي آن‌ها پرداخته و ضمن بررسي ميزان تأثيرپذيري اين آجرها از هنر مناطق و ملل همجوار، كاربري آن‌ها يا به عبارت بهتر كاربري فضاهايي كه آجرهاي منقوش آذين‌گر آنها بوده‌اند را مشخص نماييم. نتايج پژوهش حكايت از آن دارد كه اين آجرها به سه دسته متمايز قابل تقسيم‌بندي هستند كه با تقسيمات سه‌‌گانه سياسي و جغرافيايي نيمه نخست هزاره اول ق.م همخواني دارد. همچنين اين آجرها ضمن تأثيرپذيري از هنر ملل همجوار، كاملاً بومي هستند و توسط هنرمندان محلي ساخته شده‌اند و اغلب در بناهاي مذهبي اين دوران مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در مقاله پيش رو برآنيم كه ضمن توصيف آجرهاي منقوش عصر آهن، به گونه‌شناسي آن‌ها پرداخته و ضمن بررسي ميزان تأثيرپذيري اين آجرها از هنر مناطق و ملل همجوار، كاربري آن‌ها يا به عبارت بهتر كاربري فضاهايي كه آجرهاي منقوش آذين‌گر آنها بوده‌اند را مشخص نماييم. نتايج پژوهش حكايت از آن دارد كه اين آجرها به سه دسته متمايز قابل تقسيم‌بندي هستند كه با تقسيمات سه‌‌گانه سياسي و جغرافيايي نيمه نخست هزاره اول ق.م همخواني دارد. همچنين اين آجرها ضمن تأثيرپذيري از هنر ملل همجوار، كاملاً بومي هستند و توسط هنرمندان محلي ساخته شده‌اند و اغلب در بناهاي مذهبي اين دوران مورد استفاده قرار گرفته‌اند.