پيوستگي و ارتباط بين معنا و مصداق در سنگ قبور دوران اسلامي ايران (مطالعه موردي قوچ و شير سنگي)

سنگ قبرهاي موجود در گورستان ها را شايد بتوان يكي از پيچيده ترين آثار هنري بشري از نظر معناشناختي در وراي آنها دانست؛ چرا كه اين دسته از آثار با مهمترين و دردناكترين واقعه زندگي انسان يعني مرگ و آخرت سر و كار دارند. سنگ مزارات چه از لحاظ فرم كلي و چه از منظر نقوش قرار گرفته بر روي آنها، از تنوعات زيادي برخوردار هستند؛ به طوري كه مطالعه ريخت شناسي سنگ قبور و واكاوي نگاره هاي انساني، حيواني، گياهي، هندسي و ... قرار گرفته بر روي آنها، در كنار هم  اطلاعات ارزشمندي را در ارتباط با باورها و اعتقادات مذهبي ايراني - اسلامي، جامعه شناختي تاريخي، فرهنگ شناسي و ... در اختيار قرار مي دهد. سنگ قبرها، بنا بر اعتقادات و باورهاي مذهبي و فرهنگ و جغرافياي هر منطقه، از تنوع چشمگيري برخوردار هستند. از جمله مهم ترين اين دسته از سنگ قبرها از منظر معناشناختي و باورهاي اسطوره اي، قوچ ها و شيرهاي سنگي هستند كه عموما در نيمه غربي ايران و بالاخص در شمال غرب و غرب ايران يافت مي شوند. شكل و هيبت اين سنگ قبرها، علاوه بر معاني اسطوره شناختي و كهن الگويي نسبت به هنر و آيين ايران باستان، نمادي از قدرت، صلابت، شجاعت، بزرگي، جايگاه اجتماعي و ابهت شخص متوفي هستند. اين مقاله به شيوه توصيفي – تحليلي و با توجه به مطالعات ميداني و كتابخانه اي، به دنبال كشف هم سويي بين فرم يا حجم با نقوش و تزئينات يا همان ارتباط بين معاني و مصاديق در سنگ قبور نوع قوچ سنگي و شير سنگي موجود در گورستان هاي دوران اسلامي ايران است. بررسي ها نشان مي دهد كه سنگ قبرهاي قوچ و شير خود نمادي از بزرگي، رشادت، قهرماني، بزرگي و شجاعت بوده و تمامي نقوش فرعي قرار گرفته بر روي بدنه اين آثار نيز، به نوعي بازگوكننده و تداعي كننده اين صفات و معاني بوده و در ارتباط و وابستگي كامل با حجم يا ريخت سنگ قبرها هستند.