جايگاه محله جوباره در تحولات تاريخي و تأثير آن بر بافت شهر اصفهان

اصفهان يكي از شهرهايي است كه عليرغم فراز و نشيب‌هايش همچنان قسمت‌هايي از بافت تاريخي آن نسبتاً سالم مانده است. دو عامل اقليمي كمي بارش و پايين بودن رطوبت نسبي از طرفي و عدم وقوع زلزله‌هاي مخرب از طرف ديگر عواملي هستند كه در سالم ماندن نسبي بافت قديمي شهر بسيار مؤثر بوده‌اند. انتخاب محله جوباره از اين نظر اهميت دارد كه به عنوان قديمي‌ترين محله شهر اصفهان و يكي از مراكز مهم جمعيتي از پيشينۀ درخشان برخوردار است. جوباره اصلي‌ترين هسته اوليه شهر اصفهان و قديمي‌ترين محله مسكوني آن است كه قدمت آن بر اساس متون به دورۀ هخامنشي مي‌رسد و مركزيت استقرار يهوديان در آنجا بوده است. اين محله از صدر اسلام تا قرن پنجم هجري به يهوديه معروف بوده است. در دوران سلجوقي اين محله مركزيتي خاص يافت و درست در مجاورت بناهاي مهمي از جمله مسجد جامع و مجموعه دولت‌خانه سلجوقي و بازار و ميدان شهر قرار گرفت. در اين مقاله به دنبال پاسخ به پرسش‌هاي شامل: تأثير محله جوباره در شكل‌گيري و رشد و گسترش شهر اصفهان در قرون اوليه اسلامي و نقش يهوديان به عنوان ساكنان بومي و اوليه آن در شكل‌گيري اين محلۀ تاريخي هستيم. روش تحقيق به كار گرفته‌شده در اين پژوهش از نوع توصيفي- تحليلي است كه بر اساس ابنيه و آثار موجود در بافت تاريخي اين محدوده و شواهد موجود تاريخي و گزارش‌هاي مندرج در متون در بازه زماني قبل از اسلام تا دورۀ صفوي است. با توجه به استدلال‌هاي ارائه‌شده در مقاله مي‌توان نتيجه گرفت يكي از مهم‌ترين مراكز اصفهان در پذيرش اعراب مهاجر، محلۀ جوباره بوده است. با سكونت اعراب در اين محله و رونق روز افزون آن جوباره به شكل يك محله با اهميت در آمد و با گذشت زمان از محلۀ جي، آبادتر و بزرگ‌تر شد و بدين ترتيب تختگاه اصفهان از جي به يهوديه (جوباره) انتقال يافت.