رصد ساختار اجتماعي علوم مرتبط با زيست‌فناوري ايران با رويكرد تحليل شبكه اجتماعي

سابقه و هدف: با توجه به عدم انجام پژوهشي جامع در جهت بررسي ساختار علم ايران در حوزه زيست‌فناوري، هدف از انجام اين پژوهش رصد ساختار اجتماعي علوم مرتبط با زيست‌فناوري ايران با رويكرد تحليل شبكه اجتماعي بر اساس بروندادهاي علمي ايرانيان و ترسيم شبكه ارتباطات علمي نويسندگان هسته و فعال اين حوزه در ايران است. مواد و روش‌ها: اين پژوهش از نوع كاربردي توصيفي با رويكرد علم‌سنجي مي‌باشد كه در آن از روش ترسيم نقشه علمي استفاده شد. جامعه پژوهش، كليه مقالات علمي مربوط به حوزه زيست‌فناوري در بازه زماني ۲۰۱۷-۱۹۸۴ در پايگاهWeb of Science Core Collection مي‌باشد. ابتدا در بخش جستجوي پيشرفته پايگاه، كليدواژه‌هاي مرتبط با زيست‌فناوري در بازه زماني مطرح‌شده يعني ۲۰۱۷-۱۹۸۴ جستجو گرديد و نتايج محدود به كشور ايران شد. تعداد آيتم‌هاي بازيابي شده بر اساس راهبرد جستجوي بكار رفته ۲۲۰۳۴ پيشينه علمي مي‌باشد. براي تجزيه و تحليل داده‌ها از آمار توصيفي و بر مبناي بهره‌گيري از شاخص‌هاي تحليل شبكه‌هاي اجتماعي، از نرم‌افزار CiteSpace براي ترسيم ساختار و تحليل داده‌ها استفاده شد. يافته‌ها: بر اساس يافته‌هاي اين پژوهش شيب افزايش توليدات علمي از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۱ بسيار تند، در سال‌هاي ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۳ متوسط، در سال‌هاي ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ شتابان ارزيابي مي‌شود. همچنين اينكه گسترش كمّي بروندادهاي علمي حوزه زيست‌فناوري ايران منجر به ساختار و شبكه‌اي اجتماعي در ميان كنشگران اين حوزه شده است كه به‌خوبي همديگر را شناخته و به برقراري ارتباطات علمي ملي و بين‌المللي با يكديگر مي‌پردازند. در ترسيم ساختار اجتماعي اين حوزه ۱۴۴ چهره علمي تأثيرگذار ملي و بين‌المللي كه در توليدات علمي ايرانيان در حوزه زيست‌فناوري مؤثر بوده‌اند، به‌صورت گرافيكي به تفكيك فعاليت در دوره‌هاي زماني ۵ ساله نشان داده شده‌اند. نتيجه‌گيري: محققان فعال اين حوزه از نظر شبكه ارتباطي را مي‌توان در قالب ۴۰ تيم كاري دسته‌بندي نمود كه مهم‌ترين آنها عبارتند از زيست‌فناوري پزشكي، زيست‌فناوري انساني، ميكروبي، و ژنتيكي، زيست‌فناوري سرطان و كشت سلول.