فضايل اخلاقي در اشعار قاسمي و اليازجي

اخلاق يكي از زمينه هاي اصلي ادب گران سنگ فارسي است كه گويندگان كثيري، بدان پرداخته اند. فضايل اخلاقي در ديگر زبان ها هم مورد توجه بوده است. از قاسمي گنابادي (ف.982ق.)، هشت مثنوي برجاي است كه در آنها با طرفه انديشي و بياني سهل، مضامين اخلاقي را غالباً در قالب حكايت سروده است. در ادب عربي نيز شاعران سترگي از جمله ناصيف اليازجي (1871-1800م.) به مفاهيم اخلاقي توجّه داشته اند. در اين جستار با تكيه بر مكتب آمريكايي ادبيات تطبيقي كه وجود زمينه هاي تأثير و تأثّر را صرفاً شرط تطبيق نمي داند، به بيان فضايل اخلاقي مشترك در اشعار دو شاعر پرداخته شد. پژوهش حاضر با تكيه بر منظومه هاي عمده‌الاشعار و زبده‌الاشعار قاسمي و ديوان اشعار اليازجي و بر اساس تقسيم بندي خواجه نصيرالدّين طوسي از فضايل اخلاقي در چهار حوزۀ كلي (حكمت، شجاعت، عفت و عدالت) انجام گرفته است. پرسش اصلي پژوهش آن است كه چه مضمون هاي اخلاقي مشتركي در شعر قاسمي و اليازجي وجود دارد؟ از دستاوردهاي ارزشمند آن تبيين و تحليل مضامين مشتركي چون علم، تواضع، صداقت، صبر و وفاي به عهد است كه در شعر دو شاعر ايراني و لبناني بيان شده است. به زيبايي هاي ادبي اشعار درحد گنجايش مقاله اشاره شد. بسامد برخي مفاهيم اخلاقي در شعر قاسمي چشم گيرتر است. از دلايل آن مي توان به اهتمام قاسمي در سرودن مثنوي هاي متعددي كه مشحون از مفاهيم اخلاقي و اجتماعي است و نيز مناعت طبع و ويژگي هاي خُلقي شاعر اشاره نمود.