تحليل تطبيقي معنويت فطري در مثنوي مولوي و خداي ناخودآگاه ويكتور فرانكل

يكي از پايه‌هاي مكتب معنادرماني ويكتورفرانكل خداي ناخودآگاه است. به باور فرانكل سركوب اعتقاد به خداوند سبب روان‌رنجوري مي‌شود و درمان آن به خودآگاه درآوردن يادكرد تعالي است. درك خداي ناخودآگاه شهودي است و تمامي انسان‌ها در موقعيت اضطرار ناخودآگاه از طريق دعا با خداوند ارتباط برقرار مي‌كنند. به باور مولوي نيز معنويت فطري و درك آن شهودي است. در مثنوي تمام انسان‌ها فارغ از هر دين و مسلكي در تنگناهاي زندگي با دعا به درگاه خداوند التجا مي‌كنند. رويكرد تطبيقي در مقايسه‌ معنويت فطري در مثنوي با نظريه‌ خداي ناخودآگاه فرانكل ابعاد و گستره‌ تفكر مولوي را بهتر آشكار خواهد ساخت. پژوهش حاضر به روش توصيفي-تحليلي درصدد پاسخ به اين پرسش‌هاست كه وجوه همسويي و يا تفاوت‌هاي اين دو ديدگاه در چيست؟ فرضيه اين است كه باوجود برخي تشابهات، تفاوت‌هايي در سرچشمه‌هاي آن‌ها ديده مي‌شود. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه فرانكل از منظر روان‌شناسي نمود خداي ناخودآگاه را در رابطه‌ علت و معلولي اضطرار انسان و دعا براي گشايش مي‌داند، اما مولوي قرارگرفتن در موقعيت اضطرار را عنايت الهي و زمينه‌ساز قرب به او مي‌شمارد. فرانكل انسان را آغازگر رابطه با خداوند مي‌شمارد، اما مولوي توفيق و عنايت حق را ايجادكننده‌ رابطه مي‌داند. فرانكل نگاهي كاركردي و فايده‌گرا به ايده‌ خدا دارد، اما مولوي نگاهي وجودي و غايت‌مند.