پوشاك و نقش آن در انعكاس تمايزات اجتماعي عصر قاجار براساس نظريۀ تمايز بورديو

پوشاك اگرچه هميشه ضرورتي حياتي و انكارناپذير براي بشر بوده، اما كاركردهاي ديگري نيز در زندگي او داشته است. در دوره  قاجار پوشاك علاوه‌براين‌كه  نياز مبرم و اساسي زندگي هر ايراني بود، اما ازسوي‌ديگر وسيله‏اي براي نشان دادن تخصص و تمايز طبقاتي نيز بوده است. در اين پژوهش با روش توصيفي ـ تحليلي و با كاربست نظريه «تمايز اجتماعي» پير بورديو به اين سؤال پاسخ داده مي‏شود: آيا پوشاك در ميان ايرانيان عصر قاجار صرفاً كالايي براي رفع نيازهاي اساسي زندگي همچون حفاظت در مقابل سرما و گرما يا جلوگيري از برهنه ماندن بوده است يا اين‌كه علاوه‌براين، كاركردهاي ديگري همچون نشان دادن تمايز اجتماعي نيز داشته است؟ فرضيۀ پژوهش اين است كه لباس علاوه‌براين‌كه وسيله‏اي براي رفع نيازهاي اساسي زندگي بوده است، اما ازديگرسو ابزار مناسبي براي نشان دادن تفاخر و تشخّص اشرافي و درنتيجه انعكاس تمايزات اجتماعي ميان طبقات بالا و پايين جامعه بوده است. يافته‏هاي پژوهش نشان مي‏دهد اگرچه طبقات فرودست در ايران عصر قاجار بيشتر براساس طبع ضرورت‏پسند خود به لباس به چشم كالايي براي رفع نيازهاي اساسي زندگي همچون حفاظت در مقابل سرما، گرما و جلوگيري از برهنگي مي‏نگريستند يا براساس شغل و حرفۀ خود به‌دنبال لباس ارزان و بادوام بودند، به همين خاطر آنان نمي‏توانستند توجه چنداني به رويكرد هنري و زيباشناختي لباس داشته باشند، اما طبقات فرادست كه نيازهاي اوليه‏شان برآورده شده بود، در مقابل با به خرج دادن سليقه‏اي هنري و زيباپسند، توجه خود را بيشتر معطوف به گران‏قيمت بودن، زيبايي و استفاده از تجملات در لباس‏هاي خود كردند تا از اين طريق تشخّص و تمايز اجتماعي خود نسبت‌به طبقات فرودست را نشان دهند.